Сообщений в теме: 158

[Mesut]

значит я что то пропустил. просвети

балшадылар  онун  оглуну прессовать  элемейе,бези сими  онун  хаггында  язандыгдан  сонра ...  горунюр  юхардакылар  уюдмейе башлады , бирден Сурет  йениден десте  ярадар

[Mesut]

 

 

  как  только смотришь  сразу  же  понятно  становится  "предатель"...  разве  патриот   стал бы в  грузии  мотор искать для  единстевенного  сушки !!!

[guinness]

балшадылар  онун  оглуну прессовать  элемейе,бези сими  онун  хаггында  язандыгдан  сонра ...  горунюр  юхардакылар  уюдмейе башлады , бирден Сурет  йениден десте  ярадар

теперь что то начал припоминать...

[azer mustafayev]

То есть Сурет сдал(продал,пропил) районы? И как он свой ум должен был применять?

 

Prodaja eto druqoe. Eto detskoe slovo cto vse prodali, propili konecno ne Suret ne NFA ne xotel cto eti rayoni peesli k rukam armyan nu oni svoimi strastyami i svoimi interesami priblijali etot konets.

[Asadulla]

Интервью СГ, данное им газете "Хурал" в марте 2004 года, после освобождения из мест лишения свободы.
--------------------------------
– Sürət bəy, həmişə evinizdə, bayramınızı təbrik edirik. Allah içəridə qalanların da hamısının qapısını açsın.

– Amin, sağ olun.

– Özünüzü necə hiss edirsiniz? İsgəndər Həmidov demişdi ki, o qədər səs-küylü, narahat mühitə düşdüm ki, adam istəyir geri qayıtsın. Siz necə düşünürsünüz?

– Düzü, elə bir dəyişiklik hiss etməmişəm. Prezidentin əfv fərmanını eşidəndə də halım dəyişmədi. Çox adi qarşıladım.

– Bu, sizin üçün tamamilə gözlənilməz oldu, yoxsa nələrisə təxmin edirdiniz, ya da sizə nəsə demişdilər?

– “Siyasi məhbus” adlandırılanların hamısı ümid edirlər ki, sentyabra qədər azadlığa buraxılmalıdırlar. Çünki Avropa Şurası (AŞ) Azərbaycanın qarşısında belə bir tələb qoyub. Yəni bu baxımdan ümidsiz insan yoxdur, ələlxüsus da söhbət siyasi məhbus adlandırılandan gedirsə…

– Amma konkret olaraq bu günlərdə azad olunacağınızı gözləmirdiniz, eləmi?

– Xeyr, qətiyyən. Ancaq bunun nə vaxtsa olacağına ümidim vardı.

– Avropa Şurası, Azərbaycan bu təşkilata üzv olandan bəri israrla tələb edir ki, siyasi məhbuslar azad olunsun. Siz özünüz necə qiymətləndirirsiniz, siz Qərbin təzyiqi nəticəsində azad olundunuz, yoxsa sizi İlham Əliyev azad etdi? Həm də belə məlumatlar var ki, ilkin siyahıda adınız olmayıb və prezident öz təşəbbüsü ilə sizin adınızı siyahıya salıb…

– Məsələyə iki prizmadan baxmaq olar. Birincisi, AŞ-nin Azərbaycan qarşısında siyasi məhbusların azad olunması tələbini qoyduğu faktdır. İkinci məsələ də ondan ibarətdir ki, sözügedən məhbusların azadlığa buraxılması Azərbaycan iqtidarının bilavasitə öz ixtiyarındadır. Bu məsələdə iqtidarın özündən çox şey asılıdır və hər hansı məhbusun azadlığa buraxılması barəsində qərarı çıxaran onlardır. Bu da faktdır. Faktı da ki, danmaq olmaz. Bununla bağlı bütün mətbuat işçilərinə, elə sizə də deyirəm ki, mən İlham Əliyevin imzaladığı əfv fərmanını xoş məram kimi qiymətləndirirəm və onu təqdir edirəm.

– Əgər irəliki zamanlarda İlham Əliyevdən görüş təklifi gələrsə, görüşəcəksiniznıi? Və ya sizin İlham Əliyevlə görüş təşəbbüsündə bulunmağınız mümkündürmü?

– Mən də Azərbaycanın vətəndaşıyam. Hesab edirəm ki, prezident kiminlə istəsə, onu görüşə çağıra bilər, görüşə bilər. Kim də istəsə, prezidentlə görüşmək təşəbbüsü ilə çıxış edə bilər. İndi mən demirəm ki, o kimsə müxalifət də ola bilər, başqa bir şəxs də ola bilər. Onların başqa bir fıkri, niyyəti, planı da ola bilər. Ancaq mənim nə elə bir fikrim var, nə də elə bir planım. Nə də prezidentə qarşı müxalifətdə deyiləm ki, o çağırsa, dəvət etsə, getməyim. Çağırarsa, məmnuniyyətlə gedərəm. Mən elə bir adamam ki, məni siz də çağırsanız ki, gəlin, fılan yerdə görüşək, durub gələsiyəm. Yəni söhbət insaniyyətlikdən, kişilikdən gedir. Necə ola bilər ki, getməyəsən? Təbii ki, mən bu sözü prezidentə aid etmirəm, amma tutaq ki, düşmən səni görüşə dəvət edir, getməyəcəksən? Getməlisən. O ayrı məsələdir ki, bu gün respublikada siyasi oyunbazlıqlar cərəyan edir, ancaq hərənin öz dünyagörüşü, siyasi təfəkkürü, siyasi xətti var. Hərə də öz xətti ilə gedir və düz, ya səhv edir, bu, hərənin şəxsi işidir. Bu barədə danışmaq mənim işim deyil. Hər kəs özündən danışa bilər.

– Vaxtilə Sürət Hüseynov, gərək ki, and da içmişdi, Qarabağ məsələsi həll olunmayanadək siyasətə qarışmayacaq. İndi də deyirsiniz ki, nəinki prezident, hətta düşmən çağırsa belə, onunla görüşə gedərəm, çünki müxalifət deyiləm. Siz indi özünüzü siyasi baxımdan müxalifətdəmi hesab edirsiniz? Və ya hansı statusdasınız?

– Türmədən çıxdığım cəmi 2 gündür. Mən hələ bilməliyəm ki, respublikada hansı proseslər gedir, nələr baş verir. Bunları analiz etməmişdən hansısa fikir söyləmək, hansısa statusda olduğunu qeyd etmək, hesab edirəm ki, mən tərəfdən düzgün olmazdı. Amma deməliyəm ki, mənim bu ölkədə heç kimlə düşmənçiliyim yoxdur və istəyərəm ki, hamı ilə dost-qardaş olam. Həm də hesab edirəm ki, Azərbaycan xalqı indiki vəziyyətdə hamısı bir-biri ilə dost-qardaş olmalıdır. Çünki bizim ümumi bir bəlamız var, o da Qarabağ məsələsidir. Torpaqlarımızı azad etməliyik. Bu amal ətrafinda hamının birləşməsi vacibdir. Müxalifətə gəldikdə isə, mən müxalifət sözünü heç o vaxtlar da qəbul etməmişəm. Cəbhə iqtidarı dövründə də demişəm ki, bizim bircə müxalifətimiz var, o da ermənilərdir, bizə ikinci müxalifət yaraşmaz. Düzdü, indi demokratiyadır, Qarabağ məsələsi də atəşkəs vasitəsi ilə 10 ildir ki, dayandırılıb. Ona görə də ölkədə müxtəlif siyasi cərəyanlar mövcuddur və siyasi müstəvidə bəzi hadisələr baş verir. Belə götürəndə, bu məsələlərə baxışda o qədər də optimist deyiləm. Və gəldiyim nəticə də ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda müxalifət adında bir şey yoxdur. Bunu siz də, hər bir kəs də təsdiq edə bilər. Çıxıb özünə müxalifət demək, hələ müxalifət olmaq deyil. Müxalifət hərəkət etməlidir, proseslərə müdaxilə etməlidir və onun da xalqın xeyrinə nəticəsi olmalıdır. Əgər belə şeylər yoxsa, o zaman hansı müxalifətdən söhbət gedir? Özünə müxalifət deyənləri seçki zamanı gördük. O zaman bu adamlar bir fikrə gələ bilmədilər. Mən türmədə radiodan və mətbuatdan mümkün qədər bu prosesləri izləyirdim. Əvvəl-əvvəl dedilər ki, bir yerdə olacağıq, bir qüvvə ilə çıxış edəcəyik. Sonra parçalandılar və indi də təmiz yoxa çıxıblar, heç kimin də yeri bilinmir. Demək istəyirəm ki, müxalifət sözünün Azərbaycana aidiyyəti yoxdur. Çünki hələ Azərbaycanda müxalifət yoxdur. İndiki müxalifət isə, elə o zaman da belə idi. O vaxt da belə olmasaydılar və doğrudan da bir olsaydılar, indi Qarabağ məsələsi çoxdan həll olunmuşdu. Elə o vaxt da, indi də bunlar hərəsi bir tərəfə çəkir. O səbəbdəndir ki, bunlar hərəsi bir tərəfə çəkə-çəkə, Qarabağ məsələsi bugünkü vəziyyətə gəlib çıxdı. Qoymadılar ki, müharibə edənlər müharibəsini etsin, onların əl-ayağına dolaşdılar. Mən bunu məhkəmədə də dedim. ATƏT-in Minsk Qrupunun yaranma səbəbləri 1992-ci il iyul ayının 17-də Almatı sazişinə təsadüf edir. Bununla da Qarabağ məsələsinə nöqtə qoyuldu. O gün Tofiq Qasımov getdi atəşkəsə imza atdı. Biz o vaxt uğurlu əməliyyatlar keçirmişdik və artıq Xaçınçaya gedib çıxmışdıq. Gecə saat 03.00-da mən Yevlaxda fabrikdəydim, gəldilər ki, bəs deməzsənmi, a bəy, Tofıq Qasımov Almatıdan gəlib, orada atəşkəsə imza atıb. Ermənilərlə bizimkilər saziş imzalayıblar. Mən də dedim ki, siz kim idiniz ki, gedib elə bir sənədə imza atırdınız? Yəni siz Xocalınımı yadınızdan çıxardınız, işğal olunmuş Şuşanımı, Laçınımı unutdunuz? Ermənilərin vəhşiliklərinəmi göz yumdunuz ki, gedib orada elə bir sənədə imza atdmız? Bir də dedim ki, müharibəni başlayan oğlan mən, bunu mən başlamışam…

– O zaman aktiv əməliyyatların getdiyi vaxt idi, eləmi?

– Bəli, bəli. Dedim ki, bu müharibəni başlayan mən olmuşam və Şaumyandan başlayaraq, düz Xaçınçaya qədər gedib çıxmışam. Özü də mərhum Elçibəyin məni Baş nazirin müavini, Qarabağda səlahiyyətli nümayəndə, Müdafıə nazirinin isə korpus komandiri təyin etməsindən öncə, mən, 1992-ci ilin may ayında Qarabağda döyüşən könüllü batalyon komandirləri tərəfindən ağsaqqal seçilmişdim.

– Yəni deyirsiniz ki, Elçibəyin fərmanları olmasa da, faktiki olaraq nəzarət sizdəydi?

– Təbii ki. Yəni mən artıq komandan idim. Sözüm də onların hamısı üçün qanun idi. O vaxt Qurana da and içmişdik. Hamısının əlini Qurana basdırmışdım ki, biz erməni silahlılarını Qarabağdan axır nəfərinə kimi çıxarandan sonra siyasətə qarışacağıq. Orada xüsusi vurğulamışdıq ki, Qarabağda bircə nəfər erməni qalarsa, bizim siyasətə qarışmağa haqqımız və ixtiyarımız yoxdur, kim də bunu etsə, cəzalandırılacaq. Bunlar məni bu vəzifələrə təyin etməmişdən də bilirdilər ki, onsuz da orada komandan mənəm. Yaxşı bilirdilər ki, onsuz da Qarabağ camaatı məni eşidir və prezidentin xüsusi sərəncamı, əmri olmasa belə, nəzarət məndə idi. Sadəcə, hökumət bunu rəsmiləşdirdi. O zaman mən də bu rəsmiləşməyə razılığımı verdim.

– Tofiq Qasımov Almatıdan gəlmişdi...

– Hə, Pənah dedi ki, a bəy, İsa Qəmbərin razılığını almışıq. Rəhmətlik Elçibəy də həmin vaxt Yevlaxın İcra Hakimiyyətinin qonaq evində idi. Orada yemək-içmək var idi, gəlib mənim yanıma dəyib, ora getdilər. Pənah Hüseynovun mənə dediklərini olduğu kimi deyirəm. Dedi ki, biz demokratıq, ermənilər də Azərbaycanın vətəndaşlarıdır, onların burada yaşamağa haqları var və yaşayacaqlar.

– Pənah Hüseynov bunu sizə dedi?

– Pənah Hüseynov Tofiq Qasımovun yanında bu sözləri mənə deyib. Dedim ki, ermənilər burada yaşaya bilməyəcəklər. O vaxt yaşaya bilərlər ki, birinci növbədə Xocalıda törədilmiş qətliamı onlara bağışlayan oğlanlar varsa, ortaya çıxsın və mən də onların sifətinə baxım görüm, onlar kimlərdir. İkinci şərtim ondan ibarətdir ki, 215 min azərbaycanlını Ermənistandan – Zəngəzur və Göyçədən qovub çıxarıblar. Onlar öz ata-baba torpaqlarına qayıtmalıdırlar. Bundan sonra orada onlara nə status verəcəklərsə, biz də burada Qarabağ ermənilərinə həmin statusu verəcəyik, ondan artıq da ola bilməz. Dedi ki, a bəy, sən nə danışırsan, kimdir oraya qayıdan, sən elə bilirsən ki, oraya camaatı qaytarmaq olar?

Sonda bildirdi ki, biz gedirik Bəyin yanına. Mən də əsəbiləşdim – indi bunu yalnız sizə deyirəm – və dedim ki, istəyirsiniz lap Bəyin dədəsinin yanına gedin, atəşkəs nədir, zad nədir? İkisini də biabır elədim və kabinetdən qovdum. Getdilər və bir daha bu söhbətə qayıtmadılar, sonra nə oldu, nə təhər oldu, deyə bilmərəm…

Görün, bunlar nə ediblər? İndi dediklərim məhkəmədə də sübuta yetirildi. Mən Dadaş Rzayevə sual verdim ki, o vaxtı Qazaxdan Daşkəsənə kimi birinci korpusun komandiri olmuşdun, bu ərazilərdə ermənilərlə müştərək postlar yaradılmasına kim imza atmışdı? O, öz boynundan atdı və dedi ki, imzanı icra hakimi atıb. Sonra İsa Sadıqov gəldi, o da Dadaş Rzayevin yanında briqada komandiri olmuşdu. Həmin sualı ona da verdim. O, etiraf etdi ki, həmin imza Dadaş Rzayevə məxsus olub. Görün, Daşkəsənlə Qazax arasındakı məsafə nə qədərdir və burada həm o tərəfdən, həm də bu tərəfdən nə qədər qüvvələr olub? Bunlar müştərək post yaradaraq, ermənilərlə yeyib-içir, kef edirdilər. Sürət Hüseynov da 2-ci korpusun komandiridir, bütün Qarabağ da mənim ərazimdə, heç nədən də xəbərim yox. Mənə heç deməyiblər ki, belə bir iş görmüşük. Axı mən, həm Bas nazirin müavini, həm də prezidentin Qarabağda səlahiyyətli nümayəndəsiyəm. Belə məsələləri atüstü həll etmirlər, bunu oturub saatlarla müzakirə edib, hamının fikirlərini dinləyəndən sonra qərar çıxarırlar. Mənim heç nədən xəbərim yox, sən də orada ermənilərlə müştərək postlar yaradırsan. Ermənilər də İcevandan Vardenisə qədər bütün qüvvələrinin hamısını çrxarıb Qarabağa doldurublar…

– Yəni bağlanmış saziş nəticəsində rahatlayıblar…

– A kişi, erməni ilə azərbaycanlı müştərək postda durur, yeyib-içirlər, deyirəm. Dadaş Rzayev də Qazaxdakı texnikanı özündə saxlayıb. Mən Seyfəli poliqonunda qoşun hazırlayıram. Ruslara pul verib demişəm ki, “davay”, uşaqları hazırlayın. Öz aramızdır, onda mənim 3 tonluq 4 dənə bombam var idi. Bunları atmağa təyyarə yox idi. O vaxtı yalvarırdım ki, mənə təyyarə alın, dövlətin puludur, dədənizin pulu deyil ki, verin, alın. Mən olan puluma təyyarələr də almışdım, “nayomniklər” də gətirmişdim, rusları da pul verib işlədirdim. Sonra mənim adımı da qoydular ki, rusların adamıdır. Mən niyə rusların adamı oluram, siz adınızı “bəy” qoymusunuz, mənim iki babamı, iki nənəmi – babalarımın da hamısı bəy olub – ruslar güllələyiblər. Ona görə ki, onlar 1920-ci ildə Demokratik Respublikaya maliyyə köməyi edirlərmiş. Əsil bəy mənəm, siz heç babanızın babasını tanımırsınız, amma özünüzə “bəy” deyirsiniz.

– Yeri gəlmişkən, sizin haqqınızda söhbət düşəndə həmişə Şerbakın adını hallandırırdılar. Hətta deyirdilər ki, Şerbak Sürətin qayınatasıdır. Buna nə deyirsiniz?

– (Gülür…) Birincisi, Şerbakla məni tanış edən Rahim Qazıyev olub. Mən Şerbak-zad vecimə alan adam olmamışam. Özü də o, məndən 2-3 yaş böyük olardı. Bu şayiələri o vaxt Xalq Cəbhəsi məni gözdən salmaq üçün yayırdı. Ki, guya yoldaşı rusdur, özü də rusların adamıdır və s. Onlar adamı gözdən salmaq üçün hər cür çirkin, uşaq oyunlarına gedirdilər. Bir növ, o dövrdə bundan “qara piar” kimi istifadə edirdilər. Bunlar belə işlərlə məşğul idilər, mən də müharibə edirdim. İnanın ki, həmişə fabrikdə işçilərimə də deyirdim ki, Qarabağı özüm alacam, bircə özümüzünkülər məni arxadan vurmasınlar, badalaq gəlməsinlər. Fəhlələrim də həmişə deyirdilər ki, nə danışırsınız, sizə kimi badalaq vura bilər? Deyirdim ki, ürəyimə damıb, bunu hiss edirəm, ona görə sizə də deyirəm.

– Bəlkə günahınız o olub ki, açıq deyibsiniz ki, Qarabağı mən alacağam? Onlar da qorxublar ki, Qarabağı Sürət Hüseynov alsa, biz nə edəcəyik?

– Mən bu sözü sizin yanınızda açıq deyirəm, fabrikin işçiləri də Allah şahididirlər. Rahim Qazıyevlə həmin İsgəndər Həmidov mənim yanımdan çıxanda, İskəndər gördü ki, camaat onlara pis baxır, kişi kimi dedi ki, ay camaat, bizə niyə belə baxırsınız, biz çıxıb orada artistlik edirik ki, o rayonu belə aldıq, bu kəndi belə azad etdik, alan oğlan isə budur, biz, ancaq artistlik edib, bunu öz adımıza çıxırıq. İsgəndər bu sözü 500-600 adamın içində deyib. Mən də orada demişəm ki, a kişi, mənə ad lazım deyil, qoy ad sizin, ancaq torpaq millətin olsun. Bir də ad mənim nəyimə lazımdır, mənim öz adım özümə bəs idi. Mən ad qazanmaq üçün müharibəyə girişməmişdim. Kim gedib müharibə edər ki, öz cibinin pulunu xərcləsin. Cavan oğlan idim, pulum da var idi, gedərdim Türkiyəyə, Fransaya və s. ölkələrə, kefimi çəkərdim. Heç kim də bir qəpik pul vermirdi. Müharibə gedən dövrdə bircə nəfər, “Cin” ləqəbli birisi, qabaqlar “kanditer” fabrikinin direktoru olub, cəmi 115 min rubl pul gətirdi. Qapıda uşaqlara deyib ki, pul vermək istəyirəm. Mən də dedim ki, əşşi, rədd edin getsin, mənim pula-zada ehtiyacım yoxdur, gətirib pul verəcək, sonra da orda-burda adımızı biabır edəcək. O da əl çəkmir ki, yox, hələ mənə bir kağız da yazıb versin ki, mən bura pul köçürmüşəm. Mən də uşaqlara dedım ki, pulu alın və kağız da yazıb verin. O vaxt “Qaz 31” almışdım. Qiyməti 3 milyon yarım idi. Yəni onu demək istəyirəm ki, o adamın gətirdiyi pul, mənim maşınımın hansısa xırda bir hissəsini ya edirdi, ya da etmirdi. Bu boyda Azərbaycanda o qədər varlıların içində mənə kömək edən təkcə o 115 min rubl gətirən “Cin” ləqəbli Zirəddin adlı adam olub (Xeyli gülür…)

Deməyim odur ki, Gürcüstanda lotular hakimiyyətdə olanda, bax, həmin Elçibəy iqtidarına nə qədər yalvardım-yapışdım ki, orada “Su-25” təyyarələri satırlar. 25 milyon qiyməti var, amma 5 milyona satırlar, gəlin bundan 20 dənə alaq. Görün, nə qədər irəli düşə bilərdik. Almadılar, elə bil, dədələrinin pulu idi. Axı, bu, millətin pulu idi. Müharibə edən ölkə pul xərcləyər, əslində müharibəni pulla udarlar, müharibə sözlə udulmaz.

– Burada yenə bir haşiyəyə çıxaq. O vaxtlarda belə bir fikir də vardı ki, Sürət Hüseynov narkobarondur, özü də narkotika qəbul edir, eyni zamanda beynəlxalq narkotika alveri ilə məşğul olur. Xərclədiyiniz pullann da bu alverdən gəldiyini deyirdilər. Bax, buna nə izah verirsiniz?

– Mən Yevlax yun zavodunun “generalnı” direktoru olmuşam. Bütün rayonların hamısında tədarük idarələrim olub. Fabriki elə bir vəziyyətə gətirmişdim ki, əvvəllər yeyinti-dağıntısı çox olan bir fabrik gəlirlə işləməyə başlamışdı. Özü də fabrikdə işləyəndə, mən işçilərimin atası olmuşam, onlara müdir olmamışam. Mənə ata kimi baxıblar, mən də onlara ata qayğısı ilə yanaşmışam, onların problemi mənim problemim olub. Hər gün mənim yanıma 50-100 arası adam gəlib, biri də deyə bilməz ki, üstünə getmişəm, məni əliboş qaytarıb, ya da 10 manat istəmişəm, 9 manat verib. İnanın Allaha, heç adlarını da bilməmişəm. Sadəcə demişəm ki, Allah mənə verib, mən də onun bəndəsinə verirəm. Çoxları gəlib məndən borc istəyiblər, mən də istədiyi qədər vermişəm və demişəm ki, haçansa artıq pulun olar, yadına düşsəm, gətirərsən, yadına düşməsəm, bəri başdan halal edirəm. Heç vaxt, heç kimə borc pul verməmişəm. Borca pul vermək, əslində düşmən qazanmaqdır. Kişi pulu verər və deyər ki, apar, xərclə. Elə olurdu ki, bu ildən o ilə 3 milyon borcla keçirdim. Amma adımı eşidib, üstümə gələnləri yenə də boş qaytarmırdım. O narkotika söhbəti-fılan da bu şeylərə kölgə salmaq üçün idi. Əvvəla, bu narkotika və narkobaron məsələsində məntiq yoxdur. Yəni mənim ehtiyacımmı var idi ki, öz təmiz adımı biabır edib, narkotika almaq və ya satmaqla məşğul olum? Pulu mən onsuz da qazanırdım və camaata xərcləyirdim. Elə pul hərisi olsaydım, pulu belə xərcləməzdim. Dünyada kim elə narkobaron görüb ki, pulunu kasıb-kusuba paylasm? Əgər beləsi varsa, adını desinlər, mən də deyim ki, bəlkə elə mən də narkobaron olmuşam? Pulu qazanmağa nə var ki, kişi ona deyirəm ki, qazandığı pulu xərcləyə bilsin. İnanın Allaha ki, bir kasıba pul verəndə elə yüngülləşirdim, sankı özümü mələk kimi hiss edirdim. Mən hələ fabrikin direktoru olmamışdan əvvəl, demək olar ki, 18 yaşımdan messenatlıq etmişəm. Hələ fabrikdə sex rəisi olanda mənim qapımın ağzında növbəyə duranların sayı-hesabı olmazdı. O zaman qazandığımı kasıb-kusuba paylamaqla məşğul olmuşam…

Sonralar həbsdə eşitdiyim maraqlı bir əhvalatı danışım. Biri bir həftə evdə güzgünün qabağında məşq edir ki, gedib Sürət bəydən pul alacağam. 7 min manat pul lazım imiş, bu cür “moşenniklik”lə almaq istəyirmiş. Məşqi də ona görə edib ki, məni inandıra bilsin. Nəhayət, gəlib çıxır mənim yanıma, ağzını açan kimi 7 mini verirəm, çıxıb gedir. Sonra gəlir evə, başına ikiəlli qapaz vurur ki, ay abırsız, bu kişi elə bir adamdır ki, onsuz da istədiyin qədər pulu verir, daha niyə bu qədər məşq edirdin ki? Bu əhvalatı həmin adam türməyə düşəndə rəisə danışıb. Özü də deyib ki, Sürət bəy hiss elədi ki, mən yalan danışıram. Sonra həmin rəis bu əhvalatı danışanda məndən soruşdu ki, siz bilə-bilə ki, o sizi aldadır, niyə ona pulu verdiniz? Dedim ki, pulu ona görə verdim ki, gedib orda-burda deməsin ki, getdim Sürət Hüseynovun üstünə, mənə pul vermədi. Ola bilər ki, məni aldatmaq üçün gəlmişdi, amma mən o sözün yayılmasını özümə sığışdırmadım. Çünki mənə şərəf gətirmir. Mən öz adımın təmizliyini saxlamışam və saxlayacam da.

– Siz döyüş əməliyyatlarına başladınız və ard-arda rayonları, kəndləri işğaldan azad edə-edə getdiniz. Və birdən dayandınız, səbəb nə idi? Hətta əfsanələr dolaşır ki, Sürət Hüseynov bir-iki günə Xankəndini alacaqdı…Həqiqətdə hara qədər gəlmişdiniz və niyə dayandınız, niyə qayıtdınız?

– Mən sizə indi hər şeyi əsas məqama kimi danışacağam. Əsas məqamı isə dediyim kimi, bəylərlə söhbətdən sonra deyəcəyəm. Bəli, o vaxtı mən Seyfəlidə 5 min nəfərlik qoşun hazırlayırdım. Rus zabitlərini də “nayomnik” kımi pul verib cəlb eləmişdim ki, əsgərlərimizi öyrətsinlər. 5 min nəfər 3 ay təlim keçməli idi. Fikrim var idi ki, 3 aydan sonra onları hərbi şəhərciyə yığam və yenidən həmin poliqona 5 min nəfərlik yeni qüvvə toplayam. Növbəti 3 aya qədər də yaz gəlirdi. Yazda da hücum əməliyyatına başlayaq və bununla da Qarabağ məsələsini yekunlaşdırıb, bitirək.

– Yəni biryolluq həll edək?

– Bəli, biryolluq həll etmək istəyirdim məsələni. Bir briqada hazır olanda Müdafiə naziri kimi Rahim Qazıyevi də çağırdım. Qərargah rəisi də, digərləri də gəldilər və hər şeyi kasetə çəkdilər. “Uçeniya” keçirtdik. Uşaqlar da yaxşı təlim keçmişdilər və yaxşı da təsir bağışladılar. Müdafiə Nazirliyinin kameraları hər şeyi çəkdilər. Sonra kasetləri gətirənlər gəldilər prezident Elçibəyin kabinetinə. Hamı oturub baxar və… deyərlər ki, bu nədir, qoşun, təyyarə, vertolyot – hamısı bir cavan oğlanın əlindədir. Bu, “lyuboy vremya” çevriliş edə bilər. Təsəvvür edin. Siz bunların pisniyyətliliklərinə fikir verin!

– Hələ döyüş əməliyyatı başlamayıb?

– Yox, sadəcə kasetə baxıblar. Nurəddin Sadıxov o vaxt general idi, qərargah rəisi idi. O da Allah şahididir, bunu Rahim Qazıyevin özü də, orada olanların əksəriyyəti də təsdiq edə bilər ki, mən sizə necə danışıramsa, eləcə də olub. Deyiblər ki, bu qədər qüvvə bir cavan oğlanın əlindədir. Elə bil ki, bunların dədələri mənə bu təyyarələri, vertolyotları, qoşunu hədiyyə veriblər. Bu, mənim öz əlimin əməyi idi, siz mənə neynəmişdiniz ki? Axı, sizin burada bir qəpiklik köməyiniz olmayıb, Bakıda oturmusunuz, kababdan yeyib, əlinizi kreslonun üstünə sürtməkdən başqa işiniz olmayıb axı? Hələ pul yığmaq məsələsini demirəm. Bunlara müharibə o qədər asan gəlirdi ki, zəng edirdilar ki, a bəy, Bəy deyir ki, 4 dənə kənd alınsa, yaxşı olardı. İnanın Allaha, belə idi. Mən də deyirdim ki, Bəyə deyin, sabah 4 dənə kənd alınacaq. Sabah 4 kənd alırdım. Deyirdim ki, aldım. Onlar da deyirdilər ki, sağ ol, var ol, bəy. Bunlara elə gəlirdi ki, kənd almaq gedib alma dərməkdir. Düşürsən bağa, 4 dənə almanı götürürsən və çıxırsan(Ürəkdən qəhqəhə çəkir…).

Birini qoyub, o birinə gedim. Niyə mənə “narkoman’ dedilər? O vaxtı Yevlaxdan Mingəçevirə köçdüm. Gecə-gündüz yatmırdım. Korpusun 140 nəfər işçisi var idi. Bütün işlər də mənim üzərimdə idi. Bir də mənə İlham adlı polkovnik var idi – Şuşadan – o kömək edirdi. Bütün qara işləri də fabrikin işçiləri görürdülər. Belə bir şəraitdə bütün işləri aparıram, az qala, çənəmin çivi çıxıb, ovurdum-ovurduma yapışıb. Nə vaxtlı-vaxtında çörək yeyə, nə də yata bilirəm. Gün ərzində 2-3 saat yata bilmirdim. Köçməyimin bir səbəbi də o idi ki, fabrikdə çoxlu silah-sursat var idi və camaat da işə gəlirdi. Mənə də xəbər çatmışdı ki, təhlükə var, bu fabrikə bir dənə qranatamyot buraxsalar, göyə uçacaq.

– Partlada bilərdilər?

– Bəli. Camaat qırıla bilərdi. Mən də öz camaatımı elə çox istəyirdim ki, onlar hamısı mənim anam-bacım-qardaşım olublar. Fikirləşdim, həm də bir az zəifləmişdim deyə, Kürün qırağında yaxşı hava olduğundan oranı məsləhət görmüşdülər. Nə isə, köçdüm ora. Ora gələndən sonra Rahimə dedim ki, taqətdən düşmüşəm, məndə “pereutomleniya” getmişdi, özümü pis hiss edirəm, bəlkə çıxım. Dedi ki, yox, sən nə danışırsan, sən çıxdın Qarabağ batdı.

– Yəni istefaya getmək istəyirdiniz?

– Bəli, dedim ki, müalicəyə getmək istəyirəm. Rahim dedi ki, bu dəqiqə həkim göndərirəm. Dərhal zəng vurdu, Gəncədən, desantların xəstəxanasından üç nəfər həkim gəldi. Həkimlər gəlib dedilər ki, sizə gündə azı 6 saat yatmaq lazımdır. Həmin an Pənah Hüseynov Ağdamdan zəng elədi ki, a bəy, istəyirik yanınıza gələk. Dedim, gəlin. Özüm də dərman atmışam. Həkimlər yatmaq üçün dərman veriblər ki, içim yatım. Sistem də birləşdirmişdilər. Sistemi ayırandan sonra dedilər ki, hər şey öz qaydasında olacaq. Bir də iynə-dərman, vitamin yazdılar ki, iç, özünə gəl. Pənah zəng edəndə artıq dərman atmışdım, ona baxmayaraq dedim ki, gəlin. Pənah, o vaxt Baş nazirin müavini olan Vahid Əhmədov, bir də Arif Hacıyev – Ağdamdan durub gəliblər. Mən də qonaq evindəyəm. Gördüm, yuxu məni tutur, İmmiyə dedim ki… – andıra qalsın İmmini (hamı gülür…) qadın 14 il srok yatıb. Buna baxmayaraq, çox mətanətli və sədaqətli bir qadın idi – nə isə, ona demişəm ki, ay İmmi, birdən yatıb-eləyərəm, Pənahgil gəlməlidir, gələn kimi məni qaldırarsan. O da deyib ki, əşşi, heç nə olmaz, gələrlər, qaldıraram. İmmiyə nə var… Beləcə, məni yuxu tutar, yataram. Bunlar da maşınla gələrlər. “Oxrana”lar İmmiyə deyərlər ki, Pənah Hüseynovgil gəlib, Sürət bəylə görüşmək istəyirlər. “Ayə, o yana rədd elə. Sürət bəy yatıb, dincəlir. Özünə də sistem qoyulub.” Təsəvvür edin ki, sistem qoyulmaq sözünə görə, bunlar deyiblər ki, bu, narkomandır, sistemi də ona görə qoydurub ki, yəqin, qanını-zadını təmizlətdirir. Bundan sonra, qardaş, mənim adım qaldı narkoman. Ondan sonra qayıdıblar Bakıya və deyiblər ki, Sürət Hüseynov narkomandır. Halbuki ölürdüm eee… Məni diriltmək üçün sistem qoyublar. Bunlar da elə təsəvvür ediblər ki, mən narkomanam.

– Yəni bu söhbət oradan başlayıb?

– Necə deyirəm, elə də olub.

– Sürət bəy, indi gələk əməliyyatlara. Necə oldu ki, birdən-birə dayandınız və niyə geri qayıtdınız?

– Yox, mən geri qayıtmadım. Ümumiyyətlə, geri qayıtmaq məsələsi olmayıb. Artıq sizə danışdım ki, bunlar o kasetə baxandan sonra deyiblər ki, cavan oğlandır, əlində də bu qədər qoşun, fılan-feşman, nə vaxt istəsə, çevriliş edə bilər. Ki, indi o 4 iyun qiyamı deyirlər, o qiyamı mən yox, hakimiyyət etmişdi. Mən necə olub, elə danışıram və bunu təsdiq edənlər də çoxdur. Çünki söhbət özlərinin içində olub, özü də orada çox olublar. Hamısı o kasetə baxıb, havalanıblar və başlayıblar… Qısqanıblarmı, ya paxıllıqlarımı tutub, bilmirəm. Elə oradaca mənim hökmümü çıxarıblar. Deyiblər ki, nə edək, necə edək? Qərara gəliblər ki, qoşununu çıxaraq döyüş bölgəsinə, hamısını arxadan güllələyib qıraq, qoşunu məhv edək, sonra da özünü məhv edək, qurtarsın getsin. ATƏT də söz verib, işlərimiz gedəcək. İndi Kəlbəcər haqqında çox danışırlar. Bu haqda danışmaq istəmirəm, amma Kəlbəcərə ermənilər hücum edəndən ay yarım qabaq, fevralın 9-da məni kənarlaşdırmışdılar. Mən kim idim ki, Kəlbəcərə görə cavab verim? Axı o zaman heç kim olmuşam. Gedin, əmrləri qaldırın, baxın.

– Fevralın 9-da AXC İcraiyyə Komitəsi bəyanat yaydı ki, Sürət Hüseynov vətən xainidir…

– Fərəc Quliyevin bəyanatı fevralın 4-5-də “Tərtər” qəzetində getmişdi. Bunu fevralın 9-da Azərbaycan televiziyası da verdi. Deməli, bunlar məşvərət edərlər ki, bəs deməzsənmi, Sürəti aradan götürmək lazımdır, daha bəsdir. Artıq o, öz işini görüb qurtardı, ATƏT-lə də danışmışıq, atəşkəsə imza atmışıq. Amerika, Fransa, Rusiya bu məsələyə əl qoyub və bu yolla məsələ həll olunacaq. Ermənilərə də statusdan-mtatusdan verəcəyik, vəssalam. Ermənilər də burada yaşayacaq, biz demokratıq, ermənilər də Azərbaycanın vətəndaşlarıdır. Bir sözlə, bu demokratların beynini qərblilər elə yeyiblər ki, bunlar olublar toyuq-cücə. Görün, bunlarda heç ağıl varmı? Mən hələ bunlara dedim ki, Xocalı məsələsi var, üstəgəl, 215 min azərbaycanlı Ermənistandan qovulub. Bəs bunları haraya yazacaqsınız, axı bizim Ermənistanda bir nəfər də azərbaycanlımız yoxdur? Bəs biz ermənini burada necə yaşada bilərik, deyirsiniz ki, erməni buranın vətəndaşıdır?

1992-ci ilin dekabr ayının 26-da Müdafiə Nazirliyinin Baş Qərargahının 64 nəfər nümayəndəsi, Nurəddin Sadıxov da başda olmaqla, tökülüb gəldilər Gəncəyə. Çünki o vaxt mənim korpusum Gəncədə idi. Poliqonlar yaxın idi deyə, köçmüşdüm Gəncəyə. Hansı ki, o hərbi hissəni də ruslardan mən almışdım.

– 709-u?

– 709-cu hərbi hissə 366-cı polkun diviziyasının yerində idi. Bu diviziyanı mən mühasirəyə alıb, tərksilah etdim və ora da köçüb, korpusu da orada yaratdım. Ora həm Kürdəmir, həm də Seyfəli poliqonuna yaxın idi. Burada mən korpus komandiri kimi özümə “rezerv” qüvvələr hazırlayırdım ki, “rezerv” briqadalarım olsun, hücum əməliyyatlarını apara bilim. Yəni bunsuz korpus komandiri heç kimdi. Necə deyərlər, “ordusuz general heç kimdir.” Başqa sözlə, ordusu olmayan general, general yox, quru ağac – çomaq ola bilər. Bu nümayəndə heyəti gələndə, düzü, pərt oldum. Dedim ki, iş gördüyüm vaxtda mənim başımı qatmağamı gəlmisiniz, gəlişinizin məqsədini deyin. Dedilər ki, vallah, bilmirik, Ali Baş Komandan göstəriş verib, gəlmişik. Beləliklə, Nurəddin Sadıxovu da götürdüm, dedim ki, gedək Hacıkənddə yeyib-içək. Qış idi, Hacıkəndə qalxıb, elə ikimiz oturduq. Ordan-burdan söhbət etdik. Dedim ki, Nurəddin müəllim, siz hərbçisiniz, generalsınız, özünüz də yaxşı bilirsiniz ki, qışın bu zırhazırında, oğlan çağında, qar qurşaqdan yuxarı çıxan vaxtda, bu dağlarda əməliyyat keçirmək olmaz. Dedi ki, Ali Baş Komandan əmr verib, hücuma keçmək lazımdır.

– Bəlkə, Xocalının qisasını almaq istəyirdilər?

– A kişi, ora Xocalı-mocalı deyildi. Nə Xocalı? Açıqca deyirdilər ki, kişinin kefi belə istəyir. Araqdan vurublar, sonra da deyiblər ki, artıq vaxtdır, göndərək bunları getsin. Hər şey öz əllərində idi, iqtidar idilər. Deyirəm ki, a kişi, sən nə danışırsan, bəs özün bilmirsən ki, bu ölümdür, biz uşaqları ölümə aparırıq? Qışdır, dağlarda ən azı 35-40 dərəcə şaxta var. Özü də o vaxt 3 il dalbadal qış çox sərt oldu. Başa saldım ki, sən özün generalsan, bu əsgər piyada çıxacaq dağın başına, tərləyəcək, sonra da gecə orada qalacaq. Deyir “hə”. Deməli, əsgərləri don vuracaq və bu da orada öləcək. Heç güllə-filan da lazım deyil, biz bunları ölümə aparırıq, sən nə danışırsan? O da cavab verdi ki, Sürət müəllim, əgər siz Elçibəyin əmrini yerinə yetirməsəniz, onlar deyəcəklər ki, elə siz çevriliş etmək istəyirsiniz. Dedim, lənət şeytana, a qardaş, mən əlimi Qurana basmışam, o qədər camaatın içində bütün komandir batalyonlar əllərini Qurana basıblar ki, biz Qarabağdan erməniləri təmizləyəndən sonra siyasətə qarışacağıq. Bizim müraciətdə beləcə də yazılıb. Nə isə, dedi ki, Sürət müəllim, özünüz bilərsiniz, amma əmr belədir. Oturub fıkirləşdim ki, nə edim? Bəlkə, gedib istefa verib çıxıb gedim, qoy nə edirlər etsinlər? Yenə də Rahim dedi ki, yox, nə istefa? İstefa verdinsə, Qarabağ batacaq, bu qədər əziyyət çəkibsən, Qarabağın yarısı bizdə ola-ola, sən gərək bu fikrə düşməyəsən. Hətta bildirdi ki, sən istefa yazsan da, qəbul etməyəcəm. Dedim ki, a kişi, uşaqları ölümə aparırlar.

– Prezidentlə o vaxt niyə əlaqə saxlamırdınız?

– O zaman prezidentlə əlaqə saxlayırdım, yəni hərdən işdə olanda, vəziyyəti yaxşı olanda əlaqəmiz olurdu. Gəlin, düzünü danışaq, ən təmizinə, ən düzünə cəbhəçi mən olmuşam. Onlar özlərini heç cəbhəçi saymırdılar və ona görə uduzdular ki, əsil cəbhəçilərin mənə daha çox hörməti var idi. Əsil cəbhəçilər cəbhədə olublar, gedib döyüşüblər. Amma qondarma cəbhəçi olmaz, niyə KQB-nin arxivlərini açmağa qoymadılar?

– Niyə?

– Özləri “protiv” getdilər ki, yox, KQB-nin arxivləri açılmasın. Niyə açdırmadılar? Açdıraydılar, özü də ən çox əleyhinə gedən müxalifətdən olan deputatlar idi. O vaxt “Demblok” deyirdilər, həmin blok imkan vermədi, arxivlər açılsaydı, kimin kim olduğu bilinərdi… Burada danışılası çox şeylər var, bunları qoyaq bir yana. Mən heç özüm də istəmirəm… Çox şeyi danışsaq, çox da söz-söhbət olacaq. Mənim də o qədər vaxtım yoxdur ki, durub kiminləsə çənə-boğaza girəm. Amma düzü-düzünə Qarabağı məndən yaxşı bilən ikinci bir adam yoxdur. Bunu qarabağlılar da yaxşı bilir. Nəinki hansısa bir kənddən, bütün Qarabağdan olan məlumatları mən bilirəm. Bilirəm ki, nə və niyə baş verir? Kimin günahı var, kimin yoxdur. Kimin doğrudan da orada əziyyəti olub, kimin olmayıb – hamısını bilirəm. Onu da bilirəm ki, kimlərə yalandan ad verilib, kimlərə isə doğrudan da verilməlidir. Bütün döyüşçülər də bunu təsdiq edə bilərlər.

– Sürət bəy, mətləb üstünə gələk… Az qala Xankəndinə qədər getmişdiniz. Belə söhbət də dolaşır ki, o zaman bir də baxmısınız ki, arxanız boşdur və ermənilər sizi mühasirəyə ala bilər. Və qayıdırsınız Tərtərə və oradan da gəlirsiniz Gəncəyə…

– Yox, elə şey olmayıb. İndi deyirəm… Nurəddin Sadıxovla görüşdən sonra biz o fikirdə dayandıq ki, hücum əməliyyatını keçirək. Müdafiə Nazirliyinə dedim ki, heç olmasa, uşaqlara tuluplar verilsin ki, yuxarıda postda dayananlar donub ölməsin. Tuluplar gəldi, mən də əməliyyatı şəxsən özüm hazırladım. İki istiqamətdə. Çünki 4.500 nəfər hazır qoşunum var idi və bunun da briqadaya dəxli yox idi. Hər briqadanın özünün 4.000-5.000 döyüşçüsü var idi. Amma sonralar Nəcməddin Sadıxov ekspert rəyi kimi kağız göndərmişdi ki, guya, bir briqadada cəmi 680 nəfər olub. 680 nəfər bir batalyonda olur. Sonra bir-bir komandir batalyonları çağırıb soruşdular. Məsələn, Daxili Qoşunlar komandiri 900 nəfər, o biri 650 nəfər, digəri 600 nəfər dedi. Hələ bir neçə batalyon komandiri gəlib çıxmamış, ümumi qüvvələrin sayı 4.500 nəfərə çıxdı. O ki qaldı mənim “rezerv” qüvvəmin yenidən dislokasiya yerinə qaytarılmasına, yeni əməliyyatı keçirmək üçün onları hazırlaşdırmaq lazım idi. Yəni bu, bilavasitə korpus komandiri kimi mənim hüququm idi.

Amma hələlik sözügedən hücum əməliyyatına gələk. Deməli, iki istiqamətdən hücuma keçdik. Birinci, Mehman Səlimov – o, mənim yeni hazırladığım briqada komandiri idi – 2.300 nəfərlə Ağdam-Fərrux istiqamətində hücuma keçməli idi ki, Fərruxu götürsünlər. Bir də Əskəran tərəfdə pir var idi, o piri götürmək üçün. Bu biri tərəfdən də Ağdərə istiqamətində, Vəng və Dovşanlıdan keçib Xaçınçaya düşürdük və oradan da keçib Əskəranın arxa tərəfindən düz Stepanakertə çıxırdıq. Yəni belə bir hücum əməliyyatı hazırladıq. Özü də bunu məcburiyyət qarşısında etdik, əgər mən onu etməsəydim, deyəcəkdilər ki, Sürət Hüseynov dövlət çevrilişi etmək istəyir. “Allah Kərimdir” deyib çıxdım yola. Bu getməklə başımıza nələr gəldi? Öz qərargahımı Ağdərədə qurmaq istədim. Nəcməddin də dedi ki, bura mən “otveçatam”, buradan narahat olmayın. 1.300 nəfər əsgəri də Nəcməddinə verdim, dedim ki, o istiqamətdə hücuma keçsinlər. Bu biri Ağdam istiqamətindənsə hücuma keçmək üçün “20 Yanvar” batalyonu gəldi ki, biz də sizinlə hücuma gedirik. Cəmi 80 nəfər idilər. Mənim qərargahım yolun bu tərəfində yerləşirdi, o biri tərəfdə isə məktəb var idi, o da mənim qərargahıma çox oxşayırdı. Bu 80 nəfər dediyim pir istiqamətində hücuma gedəsiydilər. Elə bil ki, səhər saat 5-də hücuma keçəsiyik, həmin gecə bu batalyonu partlatdılar. 20 nəfər şəhid oldu, 60 nəfərə kimi də yaralandı. Burada mənə birinci zərbəni vurdular.

– Kimlər partlatdı?

– Kimlər vurdu, hər şey aydındır. Rövşən Əliyev rəhmətə getdi, o, bu işlərin hamısını aparırdı, materiallar Respublika Prokurorluğunun arxivlərində var, vaxt gələcək onlar da açılacaq. Mən Baş nazir olanda özüm bu məsələnin üstünə getmədim ki, deyəcəklər vəzifəsindən istifadə edərək, məsələləri öz xeyrinə həll etmək istəyir. İndi ki, mən də, onlar da azad adamlarıq… Mənim də, onların da vəzifəsi yoxdur… İndi bu məsələni açmalıyıq. İstəmirəm ki, burada hansısa münaqişə yaransın. Deməyim odur ki, bu, gələcəyin işidir, elə fıkirləşməyəsiniz ki, mən indi türmədən çıxmışam, indi də başlayacağam müxalifətlə vuruşmağa. Söhbət ondan getmir, yəni bizim aramızda bu münasibət qalır. 5-10 il keçsə də, bunu xalq bilməlidir. Nə vaxtsa, bu məsələyə mütləq qayıdılacaq. Hələlik, bu məsələni tarixin ümidinə buraxıram. Əgər bu gün bu məsələyə baş qoşsam, deyəcəklər ki, türmədən çıxıb, kimlərləsə nələrisə aydınlaşdırmaq istəyir. Mətbuata müsahibələrimdə də bu barədə bir balaca çıtızdırdım. Ona görə “Azadlıq” qəzetində “naxadu” başlayıblar məni vurmağa. Yəqin, ürəklərinə damıb ki, mən hansı simə vurdum. İndiyə kimı bu haqda danışmamışdım. İndi onlar türmədədirlər, ancaq mən türmədə olanda məni baltalayırdılar. O vaxt Bayılda müsahibə verdim ki, mən indi yıxılmışam, siz də məni təpikləyirsiniz, bunu kişilik saymıram. Nə vaxt çölə çıxarıq, onda söhbətimizi də edərik. Mən onda İsa Qəmbərə müraciət elədim, özü də birbaşa kameraya baxıb dedim. Orada mənə qəzet gətirdilər ki, Sülhəddin Əkbər 4 iyunda, guya, əmr alıbmış ki, məni birbaşa güllələsin. Əəə…sənin nə ixtiyarın var idi ki, məni güllələyəsən? Birincisi, sənə verilən əmr qeyri-qanuni idi. Çünki mən Milli Məclisin deputatı idim və mənim deputat toxunulmazlığım götürülmədən, necə məni güllələyə bilərdiniz? Bunların işlərinin hamısı qeyri-qanuni olub.

…Qayıdıram Ağdama. Mənə “telefonistka”lardan məlumat gəldi ki, bəs fılankəs gündə üç dəfə fılankəsə zəng edir ki, hücum əməliyyatı alınmamalıdır. Qadın dedi ki, Sürət müəllim, biz öləsi millətik. Dedim niyə? Dedi ona görə ki, belə gədələri çıxarıb başımızda otuzdurmuşuq…

– O “filankəslər” kimlər idi?

– Onların adlarını yığışacağımız o məclisdə deyəcəyəm. Onlarla söhbətimiz nə vaxtsa olacaq. Özü də necə lazımdır, düzü-düzünə söhbət gedəcək.

– Bu söhbətdən millətin xəbəri olacaqmı?

– Millətin ixtiyarı var ki, bu işdən xəbəri olsun. Mən onlar deyiləm ki… Türməyə düşdüm, başladılar arxamca deyinməyə və yazmağa. Düzdür, mənim o müraciətimdən sonra dayandılar və danışmadılar. Amma mən onları elə məhkəmədəcə günahkar çıxarıb, günahlarını sübut da edə bilərdim ki, siz doğrudan da xainsiniz – bu millətin xain övladlarısınız, özü də ermənilərə kömək etmisiniz. Bunları etmədim. Bunlar elə qanunsuzluqlara yol verib, elə hərəkətlər ediblər ki, əgər bu millət bilsə, sifətlərinə tüpürəcək… Ağdərə tərəfdən öz artilleriyamız, briqada artilleriyası bizi vurdu…

…Qoşunu geri çəkməyə gələk. Təsəvvür edin ki, öz qüvvəmlə hücuma gedirəm və briqadaya tapşırıram ki, mənə yol versinlər, minaları təmizləsinlər ki, keçib gedə bilim. Hücum alındı, ya alınmadı bunun briqadaya nə dəxli var? Sən müdafiədəsən, otur müdafiəndə! Mən erməni ovuna gedirəm, tutdu- tutdu, tutmadı – qayıdıb gedirəm öz dislokasiya yerimə. Axı mən briqadanın tərkibində olmamışam, mən korpus komandiri olmuşam, bu da mənim “rezerv” qüvvəm olub. Nə vaxt istəsəm, “lyuboy” briqadaya deyə bilərəm ki, buradan kənarlaş, mən keçib gedirəm döyüşə. Əgər irəliləyiş olsa, briqada müdafiə mövqelərini qabağa çəkəcək. Olmasa, qalacaq yerində. Yəni mənim qoşunu geri çəkməyim haqqında söhbət, bunların əfsanəsi idi. Bir faktı da deyim, şuşalı balası İlham və Tacibov Allah şahidləridir. Ağdam tərəfdən Əskəran tərəfə – ermənilərə pulemyotla, BMP-lərdən atəş açılmalıdır. Ermənilərin mövqeləri qarşıdadır, sağ tərəfdə isə bizimkilər hücuma keçirlər. Daxili qoşunların pulemyotçusu – özü də BMP-2-nin 30-luq pulemyotudur – başlayıb Fərrux tərəfə atəş yağdırmağa. Hansı ki, o istiqamətdən bizim qoşunlar hücuma keçir. Onlar da gəlib BMP sürəni dartıb çıxarıb, bir-iki dənə də yumruq vurublar ki, ay alçaq, erməni qarşıdadır; bəs sən hara atırsan, bilmirsən ki, burada bizimkilərdir, sənin sağın da, solun da öz əsgərlərimizdir. O da cavab verib ki, mənə Fəhmin Hacıyev əmr edib ki, o istiqamətə at. Bu, faktdır! Nə var-nə var hücum əməliyyatı pozulsun, Sürət Hüseynovu götürsünlər! ATƏT-in Minsk Qrupunun yanında bunlar demokrat olsunlar və bununla da Qarabağda cüzi nələrsə əldə etsinlər. İndi mən bilmirəm, gərək bunlar özləri açsınlar ki, ATƏT bunlara nə söz vermişdi? Qarabağ məsələsi necə həll olunacaqdı? Qarabağa hanşı status veriləcəkdi? Bu məsələlər dediyim o məclisdə açılacaq.

…Bir məsələni də deyim. Bütün bunlardan sonra fevralın 9-da Elçibəy Gəncəyə gəlib və orada fıkirləri olub ki, məni həbs etsinlər. Soruşan gərəkdir ki, ay Elçibəy, mən nə etmişəm ki, məni həbs edirsən? Görüşə gəlməzdən öncə, İsgəndər yanıma gəlmişdi. Soruşdum ki, ay İsgəndər – Rahim də orada idi – bunlar xeyir ola gəliblər, məni neynirlər? Dedi ki, elə-belə, nəyə görəsə çağırırlar. Qonaq evində idilər. Dedim, indi ki, çağırırlar, gedim. Getdim. İntəhası hazırlıqlı getdim. Mən ora gedəndə artıq 5-6 maşın bütün o ətrafi mühasirəyə almışdı. Görüşün ortasında Vaqif Axundov gəlib Elçibəyin qulağına pıçıldadı ki, a bəy, mühasirədəyik, artıq-əskik hərəkət eləmək olmaz. Başladılar danışmağa ki, bəs, Gəncədə silahlı adamlar gəzirlər, siqaret satanların siqaretini götürürlər. Dedim ki, siqaret götürmürlər, sadəcə deyirlər ki, a bala, mən əsgərəm, bunu niyə mənə 3 manata satırsan, mən sənə görə vuruşuram, bunu mənə manat yarıma ver, bəs zülüm çəkib sənin namusunu qoruyuram axı. Söhbətlər bu ətrafda getsə də, məsələ başqa idi. Məni tutmağa gəlmişdilər. Amma Elçibəy dedi ki, a bəy, səni Qarabağda səlahiyyətli nümayəndə və Baş nazirin müavinliyindən azad edirəm. Ondan 1- 2 gün sonra da özüm Rahimdən tələb etdim ki, məni korpus komandirliyindən çıxarsın və əmrimi də versin. Bildirdim ki, burada oyun gedir, mənsə bu oyunlarda olmaq istəmirəm.

– İstefa vermək istəyirdiniz?

– Bəli. 1993-cü il fevralın 9-da Elçibəyin təyin etdiyi vəzifələrdən, 11-də isə korpus komandirliyindən istefa verdim. Görün, ATƏT-ə nə qədər inanıblar. Aradan ay yarım keçmədi ki, martın 24-də Kəlbəcərə hücum başladı. Düşündüm ki, ATƏT-in oyunudur, Kəlbəcəri də verirlər… Dadaş Rzayev gəlib yalvardı ki, ermənilər Kəlbəcəri və “Ömər dağı”nı da götürüb Toğanaya düşüblər, Gəncə təhlükə qarşısındadır. Heç bir ümid də yoxdur. İnanın Allaha, Dadaş Rzayev ağlayırdı. Gözündən yaş gilə-gilə tökülürdü. Dedi ki, ümid təkcə sizədir, bəlkə camaatı yığasınız, erməniləri geri oturdaq. Çünki “Ömər dağı”nın üstünə top qoysalar, “pryamoy navodka” ilə Gəncəni darmadağın edəcəklər. Dedim ki, mənə 3 gün vaxt lazımdır, amma əmr ver ki, briqada formalaşsın. Ona görə ki, oraya adamlar gedəcəklər, ölənlər, yaralananlar olacaq, bunu heç olmasa, qanuniləşdirin. O zaman 709-cu hərbi hissəni yaratdılar. May ayında briqadanın yaranması barədə əmr verildi, 3 gün ərzində ismarıc göndərib köhnə uşaqları yığdım, köhnə texnikaları təmir etdirdim. Düz 3 gündən sonra getdim yuxarı…

– Döyüşə?

– “Ömər dağı”na… Hacıkənddə gördüm ki, Nəcməddindi, Orucovdu, Eldar Həsənovdu – oturublar orada. Girdim içəri, dedim ki, nədir, nə olub, bir o xəritəni çıxarın görüm, ermənilər haradadır? Xəritəni çrxarıb cızdılar-pozdular ki, burada-orada, nə bilim, daha haradadırlar. “Oldu” deyib çıxdım. İnanırsınızmı, 4 saata “Ömər dağı”nı götürdüm. Gəncə təhlükədən qurtardı. Artıq qüvvə yox idi ki, Kəlbəcərə girəm. Ora girmək üçün ən azı iki briqada lazım idi. Mənə tapşırıq verilmişdi ki, əsas “Ömər dağı”nı götür, mən də götürdüm. Dadaş ağlayırdı ki, bircə Gəncəni təhlükədən qurtar, yoxsa gəncəlilər məni boğub öldürəcəklər. Sonra 1994-cü ildə Əbiyev əməliyyat keçirəndə, “Ömər dağı” yenə də ermənilərin əlinə keçdi və indiyə kimi də ermənilərdə qalır.

– 1993-cü ilin fevral hadisələrində qalmışdıq… Sürət bəy, qeyd etdiniz ki, 4 iyuna qədər hətta bir neçə dəfə istefa vermək istəyibsiniz. Hansı hadisələr oldu ki, 4 iyun baş verdi və 4 iyun sizin tərəfinizdən planlaşdırılmışdımı? Yoxsa fakt qarşısında qalıb addım atdınız və bu da 4 iyuna düşdü?

– Mən ümumiyyətlə, heç bir addım atmadım. Bunu biləsiniz. Nə etdisə, o vaxtkı iqtidar etdi. Mən sadəcə müdafıə olunurdum. 4 iyundan əvvələ qayıdım ki, aydın olsun məsələ. 4 iyuna gələn yollar olub. O vaxt uğurlu əməliyyatlar gedirdi, Xankəndinin 17 kilometrliyində dayanmışdıq. Elçibəy əmr verdi ki, Laçın dəhlizi bağlanmalıdır. Dedim, Bəy, bu istiqamətdə uğurlu əməliyyatlar keçiririk, bir də qalxıb yuxarıdan gəlsək, çox əziyyət çəkəcəyik. Onsuz da Laçın dəhlizi bağlı olduğu üçün bütün beynəlxalq aləm səs-küy saldı və rus qoşunlarının köməkliyi ilə də o dəhlizi açdılar ki, Ermənistanla bunların əlaqəsi yaransın. Bu bir. İkincisi, biz Laçın dəhlizini bağlasaq və hücum əməliyyatı keçirsək, ermənilər ya Füzuli istiqamətindən İrana, ya da Qafana keçməlidirlər. Bir istiqamət olmalıdır ki, bunlar keçib getsinlər. Erməniləri orada qırmaq olmaz ki. Bir yerdən açıq olmalıdır ki, bu əhali çıxıb getsin.

– Ermənilərə yol vermək istəyirdiniz?

– Bəli. Dinc əhalinin çıxmağa yolu olmalıdır ki, çıxıb getsinlər. Əgər vuruşmaq istəyən erməni varsa, onlarla vuruşacaqdıq ki, hərbi cinayətə yol verməyək. Müharibənin öz qanunları var. Elçibəy israrla mənə dedi ki, yox bəy, dəhlizi bağlamaq lazımdır, bu, əmrdir, yerinə yetirin…
http://www.aztoday.az/40733.html
http://strateq.az/ma...r-musahibə.html

[Шыныхлы]

Шас придут "всезнающие" господа и расскажут нам ,"как все было на самом деле".

 

Шах,что сие означает? , İmmiyə dedim ki… – andıra qalsın İmmini (hamı gülür…) qadın 14 il srok yatıb

[джяллад]

– “Ömər dağı”na… Hacıkənddə gördüm ki, Nəcməddindi, Orucovdu, Eldar Həsənovdu – oturublar orada. Girdim içəri, dedim ki, nədir, nə olub, bir o xəritəni çıxarın görüm, ermənilər haradadır? Xəritəni çrxarıb cızdılar-pozdular ki, burada-orada, nə bilim, daha haradadırlar. “

Хяритяни-карта

[Asadulla]

Перевод первой части интервью Сурета Гусейнова газете "Хурал" в марте 2014 года:

 

- Сурет-бей, с возвращением домой. С праздником Вас. Да поможет Аллах всем кто еще находится в заключении.

- Спасибо. Аминь.

 

- Как Вы себя чувствуете?

- Особых изменений не почувствовал. Даже когда услышал про указ президента настроение не изменилось. Спокойно встретил.

 

- Это стало для Вас неожиданностью или Вы ожидали этого?

- Все политические заключенные верят, что до сентября выйдут на свободу. Потому-что Совет Европы поставил перед Азербайджаном такое требование. Поэтому все с надеждой, особенно те, кого называют политическими заключенными.

 

- Но, Вы наверное не ожидали, что Вас освободят в эти дни?

- Нет. Но, верил что это рано или поздно случится.

 

- Совет Европы с тех пор как Азербайджан стал членом этой организации, неоднократно требовали освободить политических заключенных. Как Вы считаете, Вас освободили  в результате давления Запада или Ильхам Алиев? Есть и такая информация, что в первоначальных списках Вашего имени не было и президент включил Вас в список по своей инициативе...

- На этот вопрос можно смотреть с двух сторон. Во-первых, Совет Европы требовал от Азербайджана освободить политических заключенных. Во-вторых, освобождение заключенных о которых идет речь, находится в компетенции Азербайджанского правительства. Тут от власти зависит многое и они решают какого заключенного освободить. Это тоже факт. А факты отрицать нельзя. Поэтому говорю Вам и всем работникам СМИ, что я подписанный Ильхамом Алиевым указ о помиловании я считаю актом доброй воли и приветствую.

 

- Если в будущем будет предложение о встрече с Ильхамом Алиевым, Вы с ним встретитесь? Или возможно, что Вы выступите инициатором встречи с Ильхамом Алиевым?

- Я являюсь гражданином Азербайджана. Считаю, что президент может встретиться с любым, с кем захочет или пригласить на встречу. И кто хочет может сам выступить с инициативой встретиться с президентом. Но, у меня нет таких мыслей и планов. Но, я не в оппозиции к президенту, чтобы если он пригласил я не пошел. Если пригласит то с удовольствием приду. Я такой человек, что если и Вы пригласите, что давай встретимся в таком-то месте, то я приду. Т.е. речь о человеческих и мужских качествах. Как может быть чтобы не пошел? Я не имею сейчас президента, но допустим враг вызывает тебя на встречу, не пойдешь? Должен пойти. Другой вопрос, что сейчас в республике есть политические игры, но у каждого есть свое мировозрение, политические взгляды и политическая линия. Каждый действует по своей линии, и поступает правильно или неправильно, это его личное дело. Это не мое дело обсуждать это. Каждый должен за себя отвечать.

 

- В свое время Сурет Гусейнов, кажется поклялся, что пока решится Карабахский вопрос, он политикой не будет заниматься; Сейчас говорите, что не только президент, но даже если враг позовет, то пойду с ним на встречу, потому-что я не оппозиция. Вы сейчас себя считаете в оппозиции? В каком политическом статусе Вы?

- Всего два дня прошло как я вышел из тюрьмы. Я еще должен понять какие процессы идут в республике, что происходит. Пока я не проанализирую это, высказывать какие-то мысли, подчеркивать в каком я статусе, считаю с моей стороны будет неправильно. Но, хочу сказать, что в этой стране у меня нет вражды ни с кем, и я хотел бы со всеми быть в дружеской-братских отношениях. И считаю, что азербайджанский народ в этой ситуации должен быть друг с другом в дружеско-братских отношениях. У нас есть общая беда, это Карабахский вопрос. Мы должны освободить наши земли. Все должны объединиться вокруг этой идеи. Что касается оппозиции я это слово не принимал еще в те времена. И во временам правления фронта говорил, что у нас есть одна оппозиция и это армян, второй оппозиции нам не надо. Правда сейчас демократия. Карабахский вопрос путем перемирия заморожен уже 10 лет. Поэтому в стране есть определенные политические течения  и происходят политические события. Если смотреть на эти вопросы, то я не оптимист. И моя оценка заключается в том, что в Азербайджане нет оппозиции. Называть себя оппозицией, еще не значит быть оппозицией. Оппозиция должна действовать в интересах народа. Если такого нет, то о какой оппозиции можно говорить? Мы видели тех кто называет себя оппозицией во время выборов. Они не смогли прийти к единому мнению. Я в тюрьме случая радио и читая газеты пытался следить за этими событиями.  Сначала сказали, что выступят единой силой. Потом разошлись и теперь совсем пропали, где они неизвестно. Хочу сказать, что слово оппозиция к Азербайджану не имеет никакого отношения. Потому-что в Азербайджане нет оппозиции. А нынешняя оппозиция и тогда была такой. Если бы тогда они были вместе, то сейчас Карабахский вопрос давно уже был бы решен. И тогда каждый из них тянул в свою сторону. Поэтому из-за того что каждый из них тянул в свою сторону Карабахский вопрос должен до нынешнего состояния. Не дали чтобы те кто воевал и дальше воевали, начали под ногами путаться. Я это и на суде говорил.  Причина создания МГ ОБСЕ проявилась в Алматинской договоренности от 17 июля 92 года. Этим была поставлена точка в Карабахской проблеме. 17 июля в Алматы (на самом деле документ был подписан 27 августа тут СГ немного перепутал даты), в Минской группе ОБСЕ, Тофик Гасымов пописал соглашение о прекращении огня. В это время мы провели успешную операцию и дошли до ХачинЧая. Ночью примерно в 03 часа приехали ком не, что Тофик Гасымов приехал из Алматы и там подписал соглашение о прекращении огня. Наши и армяне подписали соглашение. Я спросил, что кто вы такие, что поехали и такой документ подписали? Вы уже забыли Ходжалы, оккупацию Шуши и Лачина? Закрыли глаза на зверства армян, что поехали и такой документ подписали? И еще сказал, что я веду войну, я начал это...

 

- Это время когда шли активные операции ?
- Да, да. Сказал, что войну начал я и начиная с Шаумяна дошел до ХачинЧая. И еще до того как покойный Эльчибей назначил меня вице-премьером, полномочным представителем президента, а министр обороны командором корпуса, я еще в мае, командирами  действующих в Карабахе добровольческих батальонов, был избран руководителем.

 

- Т.е. Вы хотите сказать, что даже пока не было указа Эльчибея, фактически Вы все контролировали?

- Естественно. Я уже был командующим. И мое слово для них было законом. Тогда мы все поклялись на Коране. Все приложили руку к Корану и поклялись, что пока из Карабаха не будут изгнаны все армяне, мы не будем заниматься политикой. Я еще специально указал, что если в Карабахе даже останется несколько армян, вы не имеете права заниматься политикой, кто это нарушит, будет наказа.ОНи даже еще не назначив меня на эти должности знали, что там командую я. Хорошо знали, что население Карабаха меня слушает и даже без специального указа президента, я все контролировал. Просто власть тогда придала этому официальный характер, на что я дал свое согласие.

 

- Тофик Гасымов приехал из Алматы...

- Да. Панах сказал, что мы получили добро Иск Гамбара. Покойный Эльчибей тогда был в гостевом доме главы исполнительной власти Евлахского района. Там был накрыт стол, они приехали ко мне, потом поехали туда. То, что мне говорил Панах Гусейнов, я говорю как было. Он сказал, что мы демократы и армяне граждане Азербайджана, они имеют право жить в Азербайджане и будут здесь жить.

 

- Это Панах Гусейнов Вас сказал?

- Панах Гусейнов сказал мне эти слова, и рядом был Тофик Гасымов. Я сказал, что армяне не смогут здесь жить. Они смогут здесь жить, в первую очередь если есть мужчины готовые простить им Ходжалинские злодеяния, пусть выйдут и я посмотрю им в лица, кто они такие. Во вторую очередь, 215 тысяч азербайджанцев были изгнаны из Армении. Они должны вернуться в свои дома. После этого какой статус им дадут в Армении, такой же статус должны получить армяне в Азербайджане. Он ответил, что а бей, что ты говоришь, кто их туда вернет, ты же знаешь что туда людей вернуть нельзя? 

Потом сказал, что мы едем к Бею. Я занервничал и сказал, что хотите хоть в отцу Бея идите, что такое прекращение огня? Я опозорил обеих и выгнал из своего кабинет. Они ушли и более к этому вопросу не возвращались. Что там дальше был не знаю.

Посмотрите, что они сделали? То что я сейчас говорю, нашло свое подтверждение и на суде. Я задал вопрос Дадашу Рзаеву, что тогда от Газаха до Дашкесана ты был командиром 1-го корпуса. Кто пописал протокол о создании совместных постов с армянами на этой линии? Он начал отрицать, что это подписал глава исполнительной власти. Потом в суд пришлое Иса Садыхов, который был комбригом при Дадаше Рзаеве. Я задал этот вопрос и ему. Он сказал, что подпись поставил Дадаш Рзаев. Посмотрите какое расстояние от Газаха до Дашкесана и какие силы были на этом направлении и с той и с другой стороны. Они создали совместные посты, ели-пили с армянами, отдыхали. А Сурет Гусейнов командир 2-го корпуса на Карабахском направлении. И мне даже не сказали, что такое дело делают. Я же был вице-премьером  и полномочным представителем президента. Такой вопрос не решают втихаря, его надо обсуждать часами, выслушав мнения всех принимают решение. Я ничего не знаю, а ты там с армянами совместные посты создаешь. А армяне сняв все свои силы от Иджевана до Вардениса перебросили их в Карабах...

 

- Т.е. в результате подписанного соглашения...

- Армяне вместе с азербайджанцами стоят на совместных постах, едят-пьют. Дадаш Рзаев оставил  при себе все технику в Газахе. Я на полигоне в Сейфалы войска подготавливаю. Давал деньги русски и говорил, что давайте, подготовьте ребят. У меня тогда были 4 авиабомбы по 3 тонны. Но, не было самолетом способных нести такие авиабомбы. Я тогда просил, что купите мне самолет, это же не ваших отцов деньги, государственные деньги, купите. Я на имеющиеся деньги и самолеты покупал, и "наемников" привозил, давал деньги русским чтобы они работали. Потом мне приклеили ярлык - "человек русских". Почему я "человек русских", а вы себя "беями" называете?  У меня оба деда и обе бабушки  - были беями - их русские расстреляли. Потому-что они в 1920 году оказывали финансовую помощь АДР. Настоящий бей я, а вы даже дедушек своих дедов не знаете, а себя беями называете.

 

- Когда о Вас говорят, то часто упоминают имя Щербака и даже говорят, что он Ваш тесть. Что скажете?

- (Смеется...) Меня с Щербаком познакомил Рагим Газиев. Я никогда не принимал Щербака во внимание. Кроме того он был старше меня на 2-3 года. Эти слухи в свое время распространял Народный Фронт, чтобы опорочить меня. Что якобы моя супруга русская, а я сам человек  русских. Чтобы опорочить человека эти люди шли на любые грязные дела, детскими играми занимались. Использовали это как черный PR. Они были заняты такими делами, а войну вел. Я даже работникам фабрики говорил, что освобожу Карабах если наши сзади меня не ударят, не поставят подножку.Рабочие всегда мне говорили, что никто  сможет Вам подножку поставить? Я говорил, что чувствую это, поэтому вам и говорю.

 

- Может Ваша в том, что Вы открыто сказали, что возьмете Карабах? Они и испугались, что если Сурет Гусейнов возьмет Карабах, что будем делать?

- Я это Вам открыто говорю, работники фабрики тоже свидетели этого. Когда Рагим Газиев и Искендер Гамидов выходили из моего кабинета в фабрике, Искендер увидел, что люди плохо на них смотрят и сказал, что люди, чего вы на нас так смотрите. Мы там артистизмом заняты, что этот район так взяли, это село так освободили, а мужчина который это делает здесь, а мы лишь артистизмом занимаемся и присваиваем себе это. Искендер бей это сказал в присутствии 500-600 человек. Я тогда им сказал, что мне звания не нужны, пусть лавры будут ваши, а земля будет принадлежат народу. И зачем мы лавры и звания, мне моего имени достаточно. Я не за лаврами в войну влез. Кто пойдет и начнет воевать, чтобы свои деньги тратить. Я был молодым человек и деньги у меня были, мог бы поехать в Турцию, во Францию и там отдыхать. Никто и копейки денег не давал. Во время войны лишь один по кличке "джин", ранее был директором кондитерской фабрики принес 115000 рублей. Сказал ребятам у ворот, что хочу деньги отдать. Я сказал ребятам чтобы они его прогнали, что я не нуждаюсь в деньгах, он даст денег а потом везде будет наше имя склонять. Он никак не отставал и еще просил выдать ему бумагу, что он дал денег. Я сказал ребятам, что возьмите деньги и дайте ему бумагу. Я тогда ГАЗ-31 купил за 3,5 млн. Т.е. хочу сказать, что денег которые принес этот человек хватало на запчасть для автомашины. В Азербайджане среди столько богатых людей мне только 115000 рублей принес этот Зираддин по кличке "джин" (долго смеется...)

Тогда в Грузии правили блатные.  Я столько просил правительство Эльчибея, там продают самолеты Су-25. Цена каждого по 25 млн, а они по 5 млн продают. Давайте штук 20 купим. Посмотрите сколько выгадаем. Но, не купили, как будто деньги своего отца отдавать надо. Но, ведь это деньги народа. Страна которая воюет должна тратить деньги, на самом деле войну ведется деньгами, словами войну не выигрывают.

 

- Еще один вопрос. В те времена было такое мнение, что Сурет Гусейнов наркобарон, сам принимает наркотики, в тоже время занимается международной торговлей наркотиками. И деньги которые вы тратили были от этой торговли. Что Вы можете сказать на сей счет ?

- Я был генеральным директором фабрики в Евлахе. Во всех районах у меня были пункты сбора. Под моим управлением фабрика начала приносить прибыль. Тем более когда я работал на фабрике я был отцом своих работников, а не их директором. Они смотрели на меня как на отца и я всегда им помогал, их проблемы были моими проблемами. Ежедневно у меня бывало 50-100 человек.И никто не может сказать, что я кому-то не помог, он просил 10 рублей, а я дал 9 рублей. Я даже имен многих не знал. Многие просили денег, я давал и говорил, что вернешь когда будут деньги, а если не будет, то и не надо возвращать. Никому не давал денег в долг, потому-что давать деньги в долг это наживать себе врагов. Мужчина дает деньги и говорит, иди, расходуй. Бывало из одного года в другой я с тремя миллиона долга переходил. Но, всегда помогал тем, кто приходил за помощью. И эти разговоры про наркотики были  с целью чтобы опорочить эти мои дела. В этих разговорах про наркотики и наркобарона не имеют смысла. У меня не было нужды чтобы связавшись с наркотиками опорочил свое честное имя. Деньги я и так зарабатывал и тратил на людей. Если бы я так гонялся за деньгами, то не тратил бы так деньги. Кто в мире был таким наркобароном, чтобы тратил свои деньги на бедняков? если такой есть, то пусть назовут его имя и я скажу, что я тоже был наркобароном? Деньги заработать мало, мужчина тот кто сможет еще и с толком потратить заработанные деньги. Поверьте, что когда я давал деньги бедным, то чувствовал облегчение. Я еще не будучи директором фабрики, занимался меценатством. Когда еще был начальником цеха на фабрике, ко мне стояла очередь людей. Еще тогда я занимался тем, что тратил деньги на бедных...

Расскажи одну историю, которую я слышал когда был в тюрьме. Один человек каждый день тренируется перед зеркалом, что  пойду и получу деньги у Суета.  Хотел мошенническим путем получить 7000 рублей. Наконец приходит ко мне, как только открывает рот я отдаю ему 7000 рублей и он уходит. Потом приходит домой и бьет себя по голове, что зачем я так тренировался, этот человек все равно дает столько денег, сколько просишь. Эту историю он рассказа начальнику тюрьмы. И сам добавил, что Сурет почувствовал, что я говорю неправду. Потом когда начальник тюрьмы рассказывал мне эту историю, спросил меня, что если ты знал что он врет, зачем дал ему деньги? Я ответил, что дал деньги потому, чтобы он потом не пошел и нигде не говорил, что я пришел к Сурету Гусейнову, а он мне денег не дал. Может он пришел чтобы обмануть меня, но я не хотел, чтобы обо мне так говорили. Потому-что это не делает мне чести. Я всегда следил чтобы мое имя было честным и оставалось таким.

 

- Вы начали боевые операции и смогли один за одним освободить районы и села. Но, вдруг остановились, в че была причина? Даже ходили легенды, что Сурет Гусейнов за 1-2 дня Ханкенди возьмет... На самом деле до куда дошли и почему остановились, почему отошли?

- Я сейчас все расскажу по порядку. Основное началось после моего разговора с беями. Я тогда в Сейфалы готовил 5000 группировку. Русским офицерам я заплатил как "наемникам" чтобы они обучили наших солдат. 5000 должны были пройти подготовку за 3 месяца. По плану потом должны были подготовить еще 5000 группировку. В течении следующих 3 месяцев к весне. Весной должны были начать операцию и полностью решить Карабахский вопрос.

 

- Т.е. окончательно решить?

- Да, окончательно решить вопрос. Когда первая бригада была готова я пригласил и министра обороны Рагима Газиева. Начальник штаба и другие пришли. Все это сняли на кассету. Провели "учения". Ребята прошли хорошую подготовку и оставили о себе хорошее впечатление. На видеокамеры МинОбороны все было снято. Потом эти кассеты показали в кабинете Эльчибея и начались разговоры... то что такое, войско, самолеты, вертолеты - и все в руках молодого человека. Он в любой момент может переворот совершить. Обратите внимание на их плохие мысли.

 

- Боевые операции еще не начались?

- Нет, просто посмотрели кассету. Нуреддин Садыхов тогда был начальником штаба. Он свидетель, и сам Рагим Газиев, и другие кто был там могут подтвердить. Сказали, что столько сил в руках одного молодого человека. Как-будто их предки дали мне в подарок эти самолеты, вертолеты и войско. Это был результат моей работы, а они мне ничего не дали. У них не было и помощи на одну копейку, сидели в Баку, в кабинетах ели и только руками кресло протирали. Не говорю, что еще сбором денег занимались. Вести войну им казалось таким простым делом, что звонили, Бей говорит, что если будет взято 4 села, то это хорошо будет. Поверьте Аллахом, так и было. Я отвечал, что сообщите Бею, что завтра 4 села будут взяты. На завтра брали 4 села. Говорил им, что взяли. Они в ответ, говорили, что спасибо, будь здоров. Они думали, что взять село, это пойти яблок купить. Спускаешься в сад, берешь 4 яблока и уходишь (Сильно смеется...).

Почему тогда меня "наркоманом" обозвали? Я тогда из Евлаха в Мингечаур перебрался. Не спал ни днем, ни ночью. В корпусе 140 работников было. Был еще полковник по имени Ильхам, который помогал мне. Все черновую работу выполняли работники фабрики. Приходилось много работать. Иногда по 2-3 часа только спал. Причиной переезда было то, что на территории фабрики было много боеприпасов и оружия и была угроза работникам фабрики. От неосторожного обращения мог случиться взрыв.

 

- Могли подорвать?

- Да. И люди могли погибнуть. Поэтому переехал в Мингечаур. Т.к. от переутомления я себя плохо чувствовал, я сказал Рагиму, что может мне уйти. Он мне ответил, что ты говоришь, если ты уйдешь, то Карабах пропадет.

 

- Т.е. хотели уйти в отставку?

- Да, сказал, что хочу уйти на лечение. Рагим сказал, что сейчас пришлю врачей. Из Гянджи из госпиталя десантной дивизии пришли три врача. Врачи осмотрели меня и сказали, что мне надо каждый день минимум 6 часов спать. В это время  позвонил Панах Гусейнов из Агдама и сказал, что он, вице-премьер Вахид Ахмедов и госсоветник Ария Гаджиев хотят приехать ко мне в Мингечаур. Я тогда был подключен к капельнице и врачи выписали мне лекарства и витамины. Я сказал работнице гостевого дома Имми (хорошая женщина,  14 лет отсидела), что когда приедут Панах и другие, то разбудите меня. Но, когда приехал Панах и бывшие с ним, охрана гостевого дома сообщила Имми, а она ответила, что пусть уезжают, Сурет спит и ему капельницу поставили. А эти подумали, что Сурет Гусейнов наркоман и поэтому ему капельницу поставили. И приклеили мне слово "наркоман". А я себя плохо чувствовал и поэтому мне капельницу поставили, а эти подумали, что я наркоман.

 

- Т.е. этот разговор с тех пор идет ?

- Как говорю, так и было

 

- Сурет-бей давайте вернемся к операциям. Как получилось, что остановились и начали отходить ?

- Нет, я никуда не отходил. Вообще вопрос отхода не стоял. Я уже Вам говорил, что после просмотра кассеты они решили, что молодой человек имеющий такую силу может совершить переворот. Сейчас говорят "мятеж 4 июня", этот мятеж не я, а правительство совершило. Я говорю как было и есть много свидетелей этого. Все началось после просмотра этой кассеты... От зависти или испуга я не знаю. Там же мне был вынесен приговор. Они решили отправить всю эту группировку на фронт для участия в боях, чтобы перемолоть ее и потом со мной расправиться. Сейчас много про Кельбаджар говорят. Когда армяне атаковали Кельбаджар, меня еще за 1,5 месяца, 9 февраля сняли с должности. Кто я тогда был, чтобы отвечать за Кельбаджар? Пусть поднимут приказы и посмотрят. 

 

- 9 февраля исполком НФА распространил заявление, что Сурет Гусейнов предатель...

- Заявление Фараджа Гулиева было опубликовано еще 4-5 февраля в газете "ТерТер". 9 февраля его зачитали по азербайджанскому телевидению. Они решили, что Сурет свою роль сыграл и его пора убирать, с ОБСЕ мы договорились, подписали соглашение о прекращении огня. США, РФ и Франция участвуют в урегулировании и таким путем этот вопрос будет решен. Армянам дадим статус и все. Армяне будут здесь жить, мы демократы, а армяне граждане Азербайджана. Посмотрите у них хоть были мозги? Я им говорил, что а  куда деть события в Ходжалы, 215 тысяч изгнанных из Армении азербайджанцев. Это куда записать, ведь в Армении нет ни одного азербайджанца? Как мы могут здесь жить армяне, вы говорите, что армяне граждане Азербайджана?

26 декабря 1992 года в Гняджу приехала делегация минобороны из 64 человек во главе с начальником генштаба Нуреддином Садыховым. Тогда штаб корпуса был в Гяндже. Эту войсковую часть у русских взял я. 

 

- 709-я ?

- 709 размещалась в расположении 23 дивизии. Эту дивизию захватив я разоружил и потом туда приехал штаб корпуса. Оттуда было близко к полигону Сейфалы. Здесь я готовил резервные бригады, которые планировалось использовать в наступлении.  Без таких сил командир корпуса никто. Как говорят, генерал без армии  никто. Когда я приехала эта делегация я удивился. Спросил зачем они приехали. Сказали, что Верховный Главнокомандующий отдал приказ, мы приехали. Я пригласил Нуреддина Садыхова поехать со мной  в Агджакенд. Там мы поели-выпили. Были вдвоем. Я сказал ему, что Нуреддин-муаллим вы военный и хорошо знаете, что в зимой в такой холод, высоко в горах, нельзя проводить операции.Он ответил, что Верховный Главнокомандующий отдал приказ и надо перейти в наступление.

 

- Может хотели отомстить за Ходжалы?

- Там о Ходжалы вопрос не стоял. Какое Ходжалы?  Открыто говорили, что президент так захотел. Выпили водки, потому сказали, что время наступило, надо отправить их в бой. Говорю ему, что ты говоришь. Сам же знаешь что это конец. Мы ребят на смерть отправляем. Зимой, в горах морозы достигают 35-40 градусов. Тогда три года подряд были очень холодные зимы. Начал объяснять ему, что ты сам генерал, понимаешь что солдаты пешком поднимутся в горы, вспотеют, потому на ночь останутся там. Говорит "да". Значит там ребят будут обморожены и погибнут. Даже пули не нужны, мы их на смерть отправляем. Он ответил, что Сурет-муаллим, если Вы не выполните приказ Эльчибея, тогда скажут что Вы хотите переворот совершить. Я ему ответил, что я на Коране поклялся, что пока не будет освобожден Карабах, никакой политикой заниматься не буду. Все командиры батальонов на Коране поклялись, что займутся политикой после освобождения Карабаха. Я нашем обращении так и написано. Он ответил, что Сурет-муалли как хотите, но такой приказ президента. Я подумал, что мне делать? Я обратился к Рагим, что хочу подать в отставку. Он мне ответил, что какая отставка, ты столько старался, половина Карабаха у нас. Даже если подашь в отставку, то я ее не приму. Я ему тоже сказал, что мы ребят на смерть отправляем.

 

- Вы с президентом тогда общались?
- Ну когда президент был на работе и был в хорошем состоянии, тогда я с ним контактировал. Давайте говорить открыто, самым главным фронтовиком тогда был я. Они себя также фронтовиками не считали и поэтому проиграли, потому-что настоящие фронтовики уважали меня. Настоящие фронтовики были на фронте. Почему не открыли архивы КГБ?

 

- Почему ?

- Они сами были против чтобы окрыли архивы КГБ. Почему не открыли? Против больше всего были депутаты от оппозиции. Тогда их "Демблок" называли, этот блок не позволил, потому-что открытие архивов показало бы кто есть кто. Об этом можно много говорить. У меня нет столько времени, чтобы с каждым в долгие разговоры вступать. Но, нет второго такого человека, который знал бы Карабахский вопрос лучше меня. Это и карабахцы хорошо знают. Знаю что и почему происходит. Кто виноват, а кто нет. Кто на самом деле трудился, а кто нет - все знаю. Знаю кому неправильно дали звания, а кому не дали звания которое он заслуживал. Все бойцы могут это подтвердить.

 

- Сурет-бей вернемся к сути... Вы почти дошли до Ханкенди. Ходит такой разговор, что потом Вы обнаружили, что сзади Вас пусто и армяне могут Вас окружить. Вернулись в ТерТер и оттуда в Гянджу...

- Нет, такого не было... После встречи с Нуреддином Садыховым мы обсуждали вопрос проведения наступления. Я сказал МинОбороны, что хотя бы дайте ребятам тулупы, чтобы они на постах в горах не замерзли.  Нам выдали тулупы и я лично подготовил план операции. Решили атаковать на двух направлениях.  Было 4500 подготовленных солдат и они не имели отношения к территориальной бригаде. У каждой бригады было своих 4-5 тысяч бойцов. Потом Наджмеддин Садыхов написал экспертное заключение, что якобы в бригаде всего 680 человек было. 680 человек в одном батальоне было. Потом по одному начали вызывать командиров батальонов и опрашивать. В батальоне ВВ 900 человек, в одном батальоне 650, в другом батальоне 600. Даже без опросов еще нескольких командиров батальонов общая численность бригады составили 4500 человек. Что касается моих "резервных сил", то я их вернул в место постоянной дислокации чтобы подготовить для новой операции. Это было моим правом как командира корпуса.
Вернемся к наступательной операции. Значит решили атаковать на двух направления. Первое под командованием Мехмана Самлимова - он был командиром группировки 2300 человек, которая должна была атаковать на Агдам-Фаррухском направлении. Целью было взять Фаррух. И еще должны были взять пир у Аскерана. С другого направления должны были в Агдере перейдя в наступление, взять Ванк и Довшанлы и перейдя Хачин, с тыльной стороны Аскерана выйти к Степанакерту. Подготовленный план операции был таким. И его мы подготовили вынужденно, т.к. если бы не сделали, то сказали бы, что Сурет переворот готовит. С Божьей помощью мы начали. Я решил свой штаб разместить в Агдере. На, что Наджмеддин сказал, что за Агдере отвечает он и чтобы я не беспокоился за это направление. 1300 солдат я передал под командование Наджмеддина.  На Агдамском направлении также к нам обратился батальон "20 января" что хочет наступать вместе с нами. Их было всего 80 человек. Мой штаб (в селе Афатли - ред.) был с одной стороны дороги, на другой стороне дороги была школа, которая была похожа на мой штаб. Это 80 человек должны были наступать на пир. Должны были начать наступление в 5 утра и в ночь перед наступлением в расположении этого батальона был взрыв.  20 человек погибли, 60 были ранены. Здесь по мне нанесли первый удар. 

 

- Кто взорвал ?
– Кто взорвал известно. Покойный Ровшан Алиев расследовал это дело, материалы есть в архиве прокуратуры, придет время и все раскроется. Когда я был премьер-министром, то не хотел поднимать этот вопрос, чтобы не сказали, что я используя свою должность хочу решить вопрос в свою пользу. Сейчас и я  и они свободные люди... Ни у меня, ни у них должностей нет... Теперь надо раскрыть этот вопрос. Не хочу чтобы здесь был конфликт. Это вопрос будущего. Не надо думать, что я сейчас вышел из тюрьмы и сразу начну воевать с оппозицией. Даже если продет 5-10 лет, народ должен знать правду. Когда-то этот вопрос будет открыт, а пока я отпускаю этот вопрос на волю истории. Если начну сейчас то скажут, что вышел из тюрьму и сразу начал разборки. Поэтому газета "Азадлыг" начала сразу меня бить. Я тогда в Баилово дал интервью, что я упал, а вы меня пинаете, а это не по-мужски. Когда они выйдут, тогда продолжим разговор. Я тогда через камеру обратился к Исе Гамбару. Там мне принесли газету, где Сульхеддин Акбер говорил, что 4 июня он получил приказ лично меня расстрелять. Какое ты имел право расстрелять меня? Во-первых отданный тебе приказ был незаконным. Потому-что я был депутатом Милли Меджлиса и не лишив меня депутатской неприкосновенности, как могли меня расстрелять? У них все дела были незаконные.
Вернусь в Агдам. Мне от телефонисток пришла информация, что некоторые лица в день по три раза звонят, что наступательная операция должна окончится неудачей. Женщина сказала мне, что Сурет-муаллим наш народ не имеет права на жизнь. Я спросил почему? Она ответила потому-что таких мальчишек себе на голову посадили...

 

- Кто эти "некоторые лица"?
- Я назову их имена когда придет время. Наш разговор с ним когда-то случится. И как-то, будет прямой разговор.

- Народ узнает об этом разговоре?
- Народ имеет право знать об этих делах. Я не такой как они... Я попал в тюрьму и они начали вслед мне всякие разговоры вести. Правда после того моего обращения прекратили разговоры. Но, я и на суде смог бы доказать их вину, что они на самом деле предатели и помогали армянам. Но, не стал этого делать. Они такое творили, столько беззаконий было, что если люди узнают, то плюнут им в лицо... В Агдере по нам стреляла наша же артиллерия, артиллерия бригады...
Что касается отвода войск. Представьте себе, что я иду в наступление и приказываю бригаде провести разминирование и открыть проход. Если наступление не удалось, то какое это имеет отношение к бригаду? Она как была в обороне, так и осталась в обороне. Если наступление не удалось, то резервные силы возвращаются в место своей дислокации. Если наступление удалось, то занятые позиции передавались бригаде, которая передвигала свои позиции вперед. Если нет, то оставалась на своем месте. Т.е. разговор о выводе войск это легенда. 

Вот еще один факт, свидетели которого Ильхам Асланов и Вахид Таджибов. Во время наступления на Агдамском направлении они увидели, что как наша БМП-2 внутренних войск стреляет по нашим же наступающим войскам. Они достали наводчика из БМП и спросили его куда стреляешь, тот ответил, что Фахмин Гаджиев приказал мне стрелять туда. Это факт.  И все чтобы наступление окончилось неудачей, снять Сурета Гусейнова. Перед МГ ОБСЕ показать себя демократами и тем самым решить Карабахский вопрос. Я не наю, что им обещала ОБСЕ ? Как должен был решиться Карабахский вопрос ? Как статус должны были дать Карабаху ? 
Еще один вопрос затрону. После всего этого, 9 февраля Эльчибей приехал в Гянджу и они там думали меня арестовать. Перед встречей ко мне пришла Искендер Гамидов - там был и Рагим Газиев - я просил зачем они приехали, почему я нужен ? Он сказал, что почему-то вызывают. Они были в гостевом доме. Раз зовут, я решил ехать. Но, ехать подготовленным. Перед этим по моему приказу 5-6 автомашин с бойцами окружили гостевой дом.Во время встречи начальник охраны президента Вагиф Ахундов подошел к Эльчибея и начал шептать ему на ухо, что мы окружены и не надо делать лишних движений. Они начали говорить, что по Гяндже ходят вооруженные люди и отбирать сигареты у продавцов сигарет. Я сказал, что не отбирают сигареты, а просят продать сигареты не за три манат, а за один манат, как тем кто воюет. Разговоры шли на такие темы, но цель была другая. Они приехали арестовать меня. Эльчибей заявил, что снимают меня с должности вице-премьера и полномочного представителя президента. Через 1-2 дня после этого я потребовал от Рагима освободить меня от должности командира корпуса. Сказал, что тут идут игры, а я не хочу в них участвовать.

 

- Хотели подать в отставку ?
- Да. 9 февраля  я ушел в отставку с должностей на которые меня Эльчибей назначил, а 11 февраля с должности командира корпуса. Посмотрите как они верили в ОБСЕ. Через 1,5 месяца, 24 марта армяне перешли в наступление на Кельбаджар. Я подумал, что этот очередные игры ОБСЕ и сдают Кельбаджар... Приехал Дадаш Рзаева и начал умолять, что армяне захватили Кельбаджар и Омарский перевал, спускаются к Тоганлы, Гянджа под угрозой. Нет никакой надежды. Ей Богу Дадаш плакал. Сказал, что надежда только на меня, может соберешь ребят и отбросим армян. Потому-что если на Омаре разместят артиллерию то смогут прямой наводкой бить по Гяндже. Я сказал, что мне нужно три дня, но нужно издать приказ о формировании бригады. Там будут убитые, раненные, поэтому их надо легитимизировать. Тогда создали войсковую часть 709. В апреле издали приказ о формировании бригады. В течении трех дней я собрал уже опытных ребят, отремонтировал старую технику. Ровно через три дня выдвинулся к линии фронта...

- В бой ?
- На Омар. Я Гаджикенде увидел, что сидят Наджмеддин, Оруджев, Эльдар Гасанов. Зашел внутрь, спросил как обстановка, где армяне? Достали карту и начали на ней чертить, что армяне тут, армяне там. Я сказал "ладно" и вышел. За 4 часа мы взяли Омар. Угроза Гяндже была ликвидирована. Но, не было сил идти дальше в Кельбаджар. Для наступления на Кельбаджар были нужны минимум две бригады. Мне поручали взять Омар и я это выполнил. Дадаш плакал, что только спаси Гянджу, иначе гянджинцы меня задушат. Потом, когда в 1994 году Абиев проводил операцию, армяне снова смогли захватить Омар и он до сих пор у них. 

- Сурет-бей, как случилось что произошли события 4 июня и были ли они спланированы Вами ? Или Вас поставили перед фактов и это закончилось 4 июня ?
- Я никаких шагов не делал. Знайте это. Что было сделано, было сделано тогдашней властью. Я только оборонялся. Были дороги которые вели к 4 июня. Тогда шли удачные операции, мы были в 17 км от Ханкенди. Но, Эльчибей отдал приказ, что надо перекрыть Латинский коридор. Я ему говорил, что мы ведем успешные операции на этом направлении и если сменим направлении то столкнемся с трудностями. Все равно, даже когда перекрыли Лачинский коридор, все международное сообщество подняло шум и при помощи русских снова открыли этот коридор чтобы установить связь между Арменией и Карабахом. Это во-первых. Во-вторых, нам надо ставить Латинский коридор, чтобы армяне смогли уйти.  Чтобы население смогло уйти.

- Вы хотели дать дорогу армянам ?
- Да. У мирного населения должна быть дорога, чтобы они смогли уйти. У войны есть свои законы. Но, Эльчибей сказал мне, что нет, коридор надо закрыть, выполняй приказ...

[azer mustafayev]

Qovorit cto vse boyalis cto ya moqu sdelat voenniy perevorot a ya daje ne dumal - A nepravilno li boyalis on je sam perovorot sdelal.

[Asadulla]

Вторая часть интервью СГ газете "Хурал" в марте 2004 года

---------------------------------------------------------------------------------------------

II HİSSƏ

(…Söhbət dönüb-dolaşıb yenə 1993-cü ilin fevralında Elçibəyin Gəncəyə səfərinin üstünə gəlir…)

– …Bəy mənə dedi ki, səni kənarlaşdırıram vəzifədən. Dedim, kənarlaşdırırsan sağ ol, var ol. Ali Baş Komandansınız, siz bilərsiniz. Çünki bunlar müharibə eləmək istəmirdilər, onu onsuz da saxlamışdılar. Bunlar istəyirdilər ki, ermənilər də Azərbaycanda yaşasınlar. Müharibədən tamamilə soyumuşdular. Ancaq zaman göstərdi ki, səhv ediblər. Məni kənarlaşdırandan sonra bir müddət mühasirədə qaldım. Mart ayının 26-da İsgəndər Həmidovu göndərdilər ki, məni korpusdan çıxarsın. Mən də deyirdim ki, üstümdə bu qədər mal, skladlarda silah-sursat var, bunları təhvil götürmək lazımdır. Komissiya yaratmalısınız, komissiya gəlməlidir, bunu təhvil götürməlidir. Deyirdilər ki, yox, elə siz çıxıb gedin. Deyirdim, a kişi, belə deyil, bu, dövlətin malı sayılır. İndi nə olsun ki, bu hərbi hissəni mən almışdım o vaxt ruslardan. Nə olsun ki, bütün texnika və silah-sursatı mən götürmüşdüm. Orada nə var idisə, Müdafiə Nazirliyinin balansında idi. Dedim ki, gəlin, komissiya yaradın. Burada minlərlə, on minlərlə silah vardı.

– Yəni siz etiraz eləmirdiniz təhvil verməyə?

– Yox, mən getməyə etiraz eləmirdim. Sadəcə deyirdim ki, bunu qanuni eləsinlər. Sabah çağırıb deməsinlər ki, filan silahdan bu qədər əksikdir, fılan texnika yoxdur. Bunun qanuni edilməsini və aktın birinin mənə verilməsini tələb edirdim. Bu qədər malı, məhsulu, texnikanı kimə verib getməliydim? Dedilər yox, heç nə lazım deyil. Dedim elə deyil, qanun-qayda var. Qanun-qayda ilə hərəkət etməliyik bu bir, ikincisi də bu mənim özümə lazımdır. Mənim özüm üçün lazımdır ki, bu sənəd məndə olsun. Səhərisi gün siz çox oyunlar çıxara bilərsiniz, deyə bilərsiniz ki, texnika əksikdir, satıb dağıdıbsan, ya neyləyibsən. A bala, gəl təhvil-təslimini elə də.

– Maraqlıdır… Eləmirdilər eləmi, Sürət bəy?

– İnanın Allaha, yox. Təhvil-təslim getmirdi. Deyirdim komissiya yaradın, yox, yox, yox. Mən də oturmuşam yerimdə. Yaxşı, mən nə edim? Mən o malı kimə təhvil verməli idim? Bunlara təhvil verim, sonra desinlər ki, 10 dənə və ya 20 dənə tank, 20 min də avtomat, nə bilim nə qədər də nə əksikdir? Buna cavab verməliydim sonra, elə deyil? Sadəcə istəyirdim ki, qanuni komissiya yaratsınlar, təhvil-təslim aparsınlar. Bunlar da bu komissiyanı nə yaradırdılar, nə göndərirdilər. Nə isə… Hiss elədim ki, bunlar məni provokasiyaya çəkirlər. İsgəndər Həmidovu göndərdilər ki, guya, məni tərksilah edəcək (gülür…). Məni mühasirəyə aldılar. Düzü, güldüm. Dedim ki, mənim qabağımda rus, erməni dura bilməyib, bunlar kimdir gəliblər məni mühasirəyə almağa? İnanın Allaha, uşaqlara da tapşırdım, dedim, bir dənə güllə atmırsınız. Dedim, qoy onlar başlasınlar, onlar atsınlar, ondan sonra baxarıq, ondan sonra mənim əmrimi gözləyərsiniz. Elə oldu ki, sonra İsgəndər Həmidov ağsaqqalları – Şıxlını, bir də Tofıq Bağırovu gətirdi, barışdıq.

– Qurban da kəsilmişdi, deyəsən.

– Biz tərəfdən qurban da kəsildi ağsaqqalların ayağının altında. Ağsaqqallar gəldilər barışığa. Barışdıq. İsgəndər Həmidovun özü başa düşdü ki, onu oyuna salmaq istəyiblər. O da bilirdi ki, axı, mənimlə nə təhər vuruşacaq. Həmin İsgəndər Həmidov çox gözəl bilirdi ki, Sürət Hüseynov idi Qarabağda vuruşan. Sürət Hüseynovun qabağında rusla erməni dura bilmirdi. İsgəndər Həmidovun da o polisi gəlib mənə heç zad eləyə bilməzdi. Bakıya qayıdan kimi, İsgəndərin də fərmanını verdilər, kənarlaşdırdılar.

– İsgəndər Həmidovun işdən kənarlaşdırılmasmda sizinlə barışması rol oynayıbmı?

– Bəli. Ona tapşırıq vermişdilər ki, gedib Sürəti tərksilah etməli, hərbi hissədən çıxartmalısan. …Hələ o Sülhəddin Əkbərin vaxtına – 4 iyuna gəlmirəm.

– Ona gələcəyik.

– Orada çox maraqlı məqamlar var. Çünki adlarını demokrat qoyanlar diktator kimi hərəkət eləyiblər. O məqamlara qayıdacağıq. Amma İsgəndər Həmidovu mənimlə barışdığına görə cəzalandırdılar.

– Sonra Kəlbəcər getdi…

– Kəlbəcər hadisələrindən əvvəl mart ayında korpusu təhvil vermişdim.

– Kəlbəcərin getməsini də sizin ayağınıza yazırlar.

– Mən məhkəmədə də sübut elədim ki, Kəlbəcər mənlik deyil. Çünki məni fevralın 9-dan işdən kənarlaşdırıblar. Martın 26-da da ermənilər Kəlbəcərə hücuma başlayıblar və aprel ayının 2-də artıq Kəlbəcər yox idi.

– Bəzi mənbələr iddia edirlər ki, Bakıdakı əməliyyatların hazırlanma xəbərini sizə şəxsən Etibar Məmmədov çatdırıb. Doğrudurmu?

– Yox.

– …Özü şəxsən maşınına oturub, gəlib Gəncəyə və sizi həmin əməliyyatdan xəbərdar eləyib.

– Yox, Etibar Məmmədov mənə elə bir söz deməyib.

– O zaman Etibar Məmmədov sizi açıq şəkildə müdafiə edirdi, rəhmətlik Şadman Hüseynov da…

– Bəli, bəli, müdafiə edirdi. O vaxt bunların hamısı ilə yaxşı münasibətim var idi. Heç bir partiyanın üzvü olmamışam. Çoxları özlərinə cəbhəçi deyirdilər, amma əsil cəbhəçi mən olmuşam, çünki cəbhədə olmuşam. Bunlar da burada boşboğazlıqla məşğul olublar. Xalq Cəbhəsi ona görə uduzdu ki, əsil cəbhəçilərin içində mənim nüfuzum çox yüksək idi. Ona görə də Cəbhə sabun köpüyü kimi yoxa çıxdı…

…Allah keçənlərinizə rəhmət eləsin, atamın qırxına 9 gün qalmışdı. Həftənin dördüncü günü – bizdə “adna günü” deyirlər – idi. Bir nəfər Xalq Cəbhəsinin nümayəndəsi gəldi və mənə dedi ki…

– Fəhmin Hacıyev?

– Yox. Fəhmin Hacıyev gəlməmişdi, başqa adam idi.

– Yas mərasimində?

– Yas mərasimində, bəli, iyun ayının 3-ü idi. Mənə dedi ki, bəs deməzsənmi, bunların fıkri qətidir, sabah səhər hücuma keçəcəklər. Axşamüstü idi bu söz mənə deyiləndə. Saat olardı 6-7…

– Kim idi bu xəbəri verən?

– Qoy, onun adını deməyim.

– Tanınmış adamlardandır?

– Tanınmış adamlardandır.

– Biz hamımız onu tanıyırıq, eləmi?

– Tanıyırsınız, hamı tanıyır, yaxşı tanıyır. Nə isə… Mən də ona dedim ki, yaxşı deyil, müsəlmançılıqdır, get, Bəyə mənim adımdan denən ki, qoy atamın qırxını verim, hara deyirlər, gələrəm ora. Dedim, bunlar Gəncəyə niyə gəlirlər, başım çıxmır. Mən korpusu təhvil vermişəm. Orada bir hərbi hissə qalıb – 709. O hərbi hissə də Murov dağında ermənilərə qarşı mövqe tutub. Bunlar da o hərbi hissəni iyun ayının 2-də təcili əmr yazıb, buraxıblar. Amma yenə deyirəm, bu hərbi hissə döyüş bölgəsində mövqe tutub. “Ömər dağı”ndan, haradasa, 70 kilometrə qədər ərazini qoruyur. Bir neçə gün bir qrup əsgər gedib mövqedə durur, sonra qayıdıb gəlirlər Gəncədəki öz hərbi hissələrində dincəlirlər, o biriləri gedir. Yəni bir-birilərini dəyişirlər. Ancaq faktdır ki, bunlar döyüş bölgəsində mövqedədirlər. İyunun 2-də əmri gətirib verirlər hərbi hissənin komandirinə. Orada o işlərə baxan, məktubları qəbul edən bir qadın var idi. Komandirlə o qadın bir yerdə gəldilər yanıma ki, bəs, Sürət müəllim, belə bir əmr veriblər bizə. Qanunla da, nizamnamə ilə də hərbi hissənin buraxılması üçün 12 gün vaxt verilir. Əgər 12 gün ərzində həmin hərbi hissə özünü buraxmasa, üzərində olan texnikanı, silah-sursatı və digər hərbi ləvazimatları təhvil verməsə, əmrə tabe olmasa, yalnız ondan sonra bu hərbi hissəyə qarşı güc işlədilə bilər. Ancaq bunlar nə edirlər? İyunun 2-də bu əmri gətirib, döyüş bölgəsində müdafiə mövqeyi tutan hərbi hissəyə təhvil verir, ayın 4-də də elə həmin hərbi hissəyə hücuma keçirlər. 12 gün gözləməli idin – əgər dövlətsənsə, qanundan başınız çıxırsa, qanunla hərəkət edirsinizsə! Yox, mafıoz bir qurumsunuzsa, o zaman başqa məsələ. “Çıxmalısan” deyirlər, vəssalam. Əmr göndərmisənsə, 12 gün gözləməliydin, 12 gündən sonra hərbi hissə özünü buraxmır, əmrinə tabe olmursa, ondan sonra güc işlətməyə ixtiyarın var idi.

Bu haqda nə prokurorluqdan, nə Müdafıə Nazirliyi tərəfındən heç bir xəbərdarlıq, yazı, sənəd yoxdur. Elə şey olmayıb ki, bu hərbi hissə hansısa əmri yerinə yetirməsin, hansısa əmrə tabe olmasın. Axı bunlar deyirdilər ki, əmrə tabe olmadığına görə buraxılır bu hərbi hissə. Yəni elə bir şikayət daxil olmayıb. Ancaq bunlar yazıblar ki, əmrə tabe olmayıb. Hansı əmrə? Axı sən tabe olunmayan əmri göstərməliydin. Yazdıqları əmr sadəcə bir provokasiya idi…

Mənə yas yerində xəbər gətirən o adama dedim ki, get, onları başa sal, qanun var, qayda var. “Ömər dağı”nı almaq məsələsində Dadaş Rzayev gəlib ağlamışdı, mən də demişdim ki, hərbi hissə yaradılmalıdır. Çünki şəhid olanımız, yaralananlarımız olacaqdı. Hər şey qanuni olmalı idi. Əgər əsgər vətən uğrunda gedir, vuruşur, həlak olursa, ona şəhidlik statusu verilməlidir. Yaralılar da əlil, ya da müharibə veteranı statusu almalıdır. Dedim, bunları elə-belə göndərə bilmərəm. Hərbi hissənin yaradılması əmrini verin, mən də 3 günə camaatı yığım. Belə də olub. O, əmri verib, mən də 3 günə hərbi hissəni yaratmışam, nasaz texnikaları Qazaxdan təmirçilər gətirib düzəltdirmişəm. 34 saatın içində də əməliyyatı başa çatdırıb “Ömər dağı”nı almışıq.

– Söhbət 709-dan gedir?

– Bəli. Deməli, mənə xəbər gətirən adama dedim ki, hücuma keçmək qanunsuzluqdur, əsasnaməyə görə, 12 gün gözləməlidirlər. Dedi ki, yox, bunların fikri qətidir, sabah hücuma keçirlər. Dedim axı, bir mənim sözümü onlara çatdır. Nə isə, məcbur elədim ki, getsin onlarla telefon əlaqəsi saxlasın, sonra gəlsin, cavabını desin. Fikirləşdim ki, yaxşı deyil, müsəlmançılıqdır, atamın qırxını verim. Dedim, bu provokasiyadır, söhbət məndən gedirsə, mən hərbi hissəyə atam rəhmətə gedən gündən getmirəm. Bir aydır ki, hərbi hissəyə ayağım dəymir, yas yerindəyəm, gələn-gedəni yola salıram. Getdi, danışdı, gəldi… Dedi yox, qətidirlər. Dedim, madam ki, bunların müsəlmançılıqla heç bir əlaqələri yoxdur, nə bilirlər, eləsinlər.

– Sürət bəy, atanızın qırxı nə vaxt idi?

– Qırx ayın 13-də olmalı idi.

– Yaxşı, bəs Elçibəyin özü ilə niyə əlaqə yaratmırdınız? Bəzi məlumatlar var ki, Elçibəyin özü ilə danışmağa, əlaqə yaratmağa can atmısınız, ancaq Pənah Hüseynov imkan verməyib. Yəni Pənah Hüseynov bir növ Elçibəylə sizin aranızda əngəlləyici olub ki, siz özünüz birbaşa görüşməyəsiniz. Düzdürmü bu faktlar?

– O vaxt iqtidarda olanların özləri də bilirlər ki, Elçibəy onsuz da bu işlərdən kənarlaşmışdı, işləri aparanlar aparırdı, ona əl çatmaq mümkün deyildi. Sadəcə onun adından əmrlər verir, danışırdılar. Elçibəyi onun ətrafı izolyasiyaya salmışdı. Bu müxalifət rəhmətlik Heydər Əliyevin vaxtında deyirdi ki, onu izolyasiya ediblər. Sizin vaxtınızda da belə olub axı.

İyunun 4-də hərbi hissənin qoşunları hazırlıq keçirdilər. O vaxt Dadaş Rzayevlə söhbətim oldu. Dedim ki, hal-hazırda o briqadadan 900 nəfər təlim keçir. Onlar kəşfıyyat qrupları olacaq. Dedim ki, Kəlbəcəri alacağam, ancaq Vardenisdən keçib alacağam. Ermənilərdən külli miqdarda əsir götürəcəyəm ki, öz əsirlərimizi dəyişə bilək.

– Yəni Vardenisi alıb oradan Kəlbəcəri boşaltmaq planınız vardı?

– Bəli. Bu söhbət təxminən mayın 23-ü ərəfəsində olub. Bir neçə gün fərq ola bilər, dəqiq yadımdan çıxıb. Dadaş Rzayevin özünə demişəm ki, bu sözləri təkcə sənə deyirəm, heç kim bilməsin, sirr kimi qalsın: “Dadaş Rzayev, Seyfəli poliqonunda 900 nəfərlə təlim keçirəm. 12-14 nəfərdən ibarət kəşfıyyat qrupları olacaq. Hamısı mobil, çevik və bir-biriləri ilə əlaqəsi olacaq. Rabitə əlaqələri saxlayacaqlar…”

– Bir növ partizan döyüşü?

– Bəli, təxminən partizan döyüşü kimi… 12-14 nəfərdən ibarət qruplarla Daşkəsəndən meşənin içi ilə gözlənilmədən Vardenisə keçəcəkdim. Ermənistan tərəfdən bütün telefon əlaqələrini kəsəcəkdim… Bir qrup rabitə xətlərini kəsib tökür, digər qrup da Xankəndi ilə ermənilərin əlaqələrini kəsir. Qalan qruplar da gecəylə ermənilər yatan vaxtı girib hamısını həbs edirlər. Əllərini qandallayıb götürürük. Çünki Kəlbəcərdən neçə min əsir aparmışdılar. Ona görə istəyirdim ki, onları əsir götürəm. Fikrim, ancaq əsir götürməkdi, öldürmək yox. İki istiqamətdə hərəkət edəcəkdik və müdafiə mövqeyi “Ömər dağı”nda idi. Bir istiqamət Kəlbəcərə, mən də Vardenisə gələcəkdim. Bu məsələni belə həll eləməliydik. Dadaş Rzayev də “oldu” deyərək, planı bəyənmişdi. Atamın qırxı çıxan kimi, əməliyyata başlayırdıq. İndi bilmirəm, bu əməliyyatın keçirilməsinə bunlar niyə etiraz etdilər?! Ola bilsin ki, atəşkəsə imza atmışdılar, yəqin ona görə idi. Dadaş Rzayevin özü demişdi ki, bu, əla plandır. Ayın 4-də bunlar…

– İyunun 3-ü axşamı dəqiq bilirdiniz ki, sabah nə olacaq?

– Bilirdim. Gecə saat 23.00 idi. Camaatı yola salandan sonra, oturub 15-20 dəqiqə fıkirləşdim ki, neyləyim mən?

– Tək?

– Bəli, tək. 23.00-23.30 radələri idi. Əsas qüvvə də poliqonda idi. Qazaxda 20-yə yaxın texnika vardı. Həmin texnikanı özləri üçün saxlamışdılar və onu Şəmkirin Leninkənd kəndindən keçirib, çıxıblar Seyfəlinin o tərəfinə. Mən də Seyfəlinin bəri başındayam. 21 texnikaları vardı. Sonra Qazaxdan 3 ədəd də D30 gətirib qoymuşdular Şəmkir yolunda “post QAİ”-nin yanına və tuşlamışdılar poliqona tərəf. Nə idi o Qazaxlı…

– Alik?

– Hə, Alikin topları idi. Nə isə, 15 dəqiqə fikirləşdim…

– Psixoloji olaraq içinizdə bir qorxu, bir tənhalıq hiss edirdinizmi?

– Hamıda qorxu hissi var. Ancaq mən müharibənin odlu-alovlu nöqtələrində olan adam olmuşam. Qorxmurdum. Sadəcə, bunlara gülürdüm. Ürəyimdə gülürdiim ki, ay Sürət, gör nə günə düşmüsən, gör üstünə kimlər gəlir (gülür…). Gülürdüm bunlara. Neyləyib bunlar? Ağdamdan bütün texnikanı çıxarıblar, a kişi! 17 ədəd qrad, 21 ədəd D30, bir batalyon da artilleriyanı idarə eləyən əsgər və zabitləri çıxarıblar. 4 iyunda ermənilər hücuma keçdilər. Bildilər ki, texnika çıxarılıb…

…Nə isə, 15 dəqiqə fikirləşdim. Bunlar səhər saat 07.00-da hücuma keçirlər. Fikirləşdim ki, nə edim, necə edim? Bilirdim ki, bunlar ilk olaraq poliqonu dağıtmaq istəyəcəklər. Eldar Əliyevə əmr verdim ki, sizi qırırlarsa, qoy camaatın gözünün qabağında qırsınlar. Dedim ki, gecəni araya salıb arxa yollarla diskolasiya yerini dəyişib, o vaxtkı konditer fabrikinin yanına toplaşın. Qalanlarına dedim ki, 709-cu briqadanın şəhərciyinə çəkilsinlər. Özü də elə gedirsiniz ki, sizi görən olmasın. Gecə saat 00.30-da bunlar çıxırlar və gedirlər hərbi hissəyə. Ancaq burada biz onlara heç nə sübut edə bilməyəcəyik. Düzün-düzəngahında kimə nə sübut etmək olar ki, nə oldu, nə baş verdi, kim-kimi öldürdü, kim-kimə atdı? Onlar da deyəcəklər ki, elə hər şeyi biz etmişik. Amma bura şəhərin içidir və hamı görəcək ki, nə baş verdi. Kim atdı, kim bombaladı, kim-kimi qırdı, hamısı bilinəcək. Bilirdim ki, burada qardaş qanı töküləcək. Qarşı tərəf açıqca buna gedirdi. Tapşırmışdım ki, bir dənə güllə atılmamalıdır. Qoy onlar atsınlar, sizi öldürsünlər. İnanın Allaha, əmri belə vermişdim. Məhkəmədə bunların hamısı sübut olunub. Bir güllə atmadan onların hamısını tərksilah eləmişəm. Necə eləmişəm, indi onu sizə danışacağam.

– Belə çıxır ki, 3-dən 4-ə keçən gecə heç yatmamısınız?

– Səhərə yaxın – 4 -5 arası yatmışam. Saat 07.00-dan vurhavur düşüb, tanklar, toplar atır, evdə də məni narahat etməyiblər ki, yorğun-arğındır, qoy bir az dincəlsin. Saat 09.00-da oyanmışam ki, bəs məni niyə qaldırmırsınız. Deyirlər ki, istədik bir az dincələsən. Dedim ki, təcili getməliyəm hərbi hissəyə. Görüm orada nə baş verir. Dedilər, atışmadır, tanklardan, minomyotlardan atəş açırlar hərbi hissəyə, camaatı qırırlar. Dedim, heç nə olmaz, nə olursa olsun, getməliyəm. Çölə çıxdım ki, yaşadığım küçəni o başdan da, bu başdan da kəsiblər. Gördüm ki, KQB-nin “spesnaz”ıdır. Sən demə, bunlara əmr veriblərmiş ki, Sürət Hüseynov harada görüldü, dərhal vurulmalıdır. Bunu sonradan Sülhəddin Əkbər də “Yeni Müsavat”da demişdi. Yəni mənim ölümümə artıq prezident tərəfındən fərman verilmişdi. Amma 1990-cı ildə deputat seçilmişdim və hələ də deputat idim. Mənim deputat toxunulmazlığımı götürmədən, necə ölümümə fərman verib bu prezident? Özləri də yazırlar ki, biz demokratıq. Demokratsan, işini qanuni gör. Demokrat əmr verməz ki, fılankəsi güllələyin. Məni həbs etmək olardı. İndi deyirlər Səddam belə, Səddam belə… Onda Səddamla Elçibəyin nə fərqi olub ki? Mən cinayətkar deyildim axı, Milli Qəhrəman idim. Milli Qəhrəmanlığımı da heç kim götürməmişdi. Məni niyə güllələtdirirsiniz ki? Mən tutulandan sonra bunlar özləri açıblar paxırlarını. Kiminsə xoşuna gəlmək istəyiblər ki, bunlar Sürət Hüseynovu öldürmək üçün əmr də veriblərmiş. Sülhəddin Əkbər deyir ki, mənə əmr vermişdilər ki, Sürət Hüseynovu harada gördün, orada vur, görsəydim vuracaqdım. İntəhası, Sülhəddin Əkbər mənim əlimə “plen” düşdü.

– Bunlar ard-arda gəldilər və hamısı da sizə əsir düşdülər – Sülhəddin Əkbər, Fəhmin Hacıyev…

– Yox, Fəhmin Hacıyev qaçdı…

– Necə qaçdı ki?

– Mənim əlimdən qaçmayıb. Postda düşüb, özünü “əldən qoyub” ağaclığa… qaçıb. Heç arxasına da baxmayıb (ürəkdən gülür…). Uşaqlar da görüblər ki, bu tüpürüb dabanına, deyiblər əşşi, bunun dalına düşməyək, qoy rədd olub getsin. Bilməyiblər ki, Fəhmin Hacıyevdir.

– Baş prokuror da sizə əsir düşdü…

– Bəli.

– Bunların hamısını bir yerdə tutdunuz, yoxsa necə oldu, Sürət bəy? Rəhmətlik Əbülfəz bəy demişdi ki, mən neyləyim, 3 dənə vertolyot göndərmişəm, göndərdiklərimin hamısı gedir Sürətin tərəfınə keçir. Bunlar sizin tərəfınizə keçirdi, yoxsa siz bunları tərksilah edirdiniz? Sülhəddin Əkbər də, İxtiyar Şirin də sizin tərəfinizə keçdi?

– Onlar hər tərəfdən mühasirəyə alındılar. Şəhər polis idarəsində yerləşmişdilər. Orada da heç kim müqavimət göstərmədi. Bir də… kim müqavimət göstərəcəkdi ki?

– Hamısını bir yerə yığdımz?

– Hamısını yığdım bir yerə, gətirdim 709-cu hərbi hissəyə. Kabinetimdə söhbət elədim. Elə oldu ki… Nədi o Tovuzlu balası?

– Qara Tofıq?

– Hə, Qara Tofiq də tutuldu gəldi. Onu da göndərirlərmiş ki, Tovuz tərəfdən hücuma keçsin. Bilirsən, onları nə cür həbs eləmişdim? Həbs elədim, sonra oturduq söhbət elədik. Onlara heç kim çırtma da vurmayıb.

– Deyirlər hədə-qorxu, incitmək, döymək və s. olub…

– Yox. İnanın Allaha, onlara bir adam güldən ağır bir söz deməyib. Sadəcə, öz səhvlərini boyunlarına aldılar ki, biz səhv eləmişik. Sülhəddin Əkbərin özü şəxsən dedi ki, mən Bakıda da demişdim ki, səhv addımdır, bu addımı atmaq düzgün deyil. Sonra Əli Ömərov İxtiyar Şirinova deyər ki, sən Elçibəyin həbs olunması üçün sanksiya verməlisən.

– Əli Ömərov sizin yanınızda idi Gəncədə?

– Həmin vaxt orada idi. Düzü, əvvəlcə onu bir deputat kimi tanıyırdım. Ancaq başqa münasibətlərimiz olmamışdı.

– Yəni Əli Ömərov bunu İxtiyar Şirinova deyir?

– İxtiyar Şirinova deyir, özü də heç bir təzyiq olmadan. Mənimlə söhbət zamanı da dedilər ki, səhv etmişik, Bakıda da demişdik ki, bu, səhv addımdır. Əli Ömərov da deyər ki, sən Respublikanın Baş Prokurorusan, prezidentə sanksiya yaza bilərsən. Əgər prezident səhv edibsə və sən də bunu etiraf edirsənsə, yaz. O da götürüb yazdı. İnanın, heç bir təzyiq-filan olmadan.

– Bu, o qədər tarixi məqamdır ki…

– Bəli.

– Mən sizdən bunu çox ciddi soruşuram. Bu, Azərbaycan tarixi üçün, ümumiyyətlə min illik tarix üçün çox böyük əhəmiyyət daşıyır. Bəziləri iddia edirlər ki, Sürət Hüseynov tapançanı İxtiyar Şirinovun alnına dayayıb, deyib ki, imzala bu sanksiyanı. Bax, Sürət bəy, buna təmiz bir açıqlama istəyirəm, bu, çox önəmli məqamdır.

– İnan Allaha, nə tapança dirəmək, nə bir şey… Mənim kabinetimdə stolun arxasında oturmuşuq, söhbət eləmişik. Bir kəlmə acı söz deməmişəm bunlara, sadəcə, öz əziyyətimi başa salmışam ki, mən bu qədər əziyyət çəkmişəm, nə hərəkət idi mənə qarşı elədiniz? Onlar da etiraf etdilər ki, səhv eləmişik. Sonra da bunları göndərmişəm Xanlarda “Vinzavod”un iki mərtəbəli, saunalı “Qonaq Evi”nə. Hər şeylə təmin olunublar – kabab, araq… yeyib-içib kef eləyiblər.

– …???!!!…

– İnanın Allaha, yediyimiz çörək haqqı! Əgər onlar bunu danarlarsa…

– İxtiyar Şirin sanksiyanı yanınızda imzaladı?

– Yox, mənim yanımda imzalamadı. O biri, üzbəüz otaqda imzaladı. Qapı da açıq idi. Söhbəti də eşidirdim. Dedim indi prokurordular da, bir-biriləri ilə zarafat edirlər… Heç ağlıma da gəlməzdi, Əli Ömərov ona deyər ki, bax, sən də deyirsən Elçibəy səhv eləyib, əmri də verən odur. Sən belə demədin Sürət müəllimin yanında? O da “hə” dedi. Əli Ömərov da dedi ki, o zaman Elçibəyin sanksiyasın ver…

– O da verdi?

– Götürüb, yazdı. Sonra da Əli Ömərov gətirdi ki, bax, İxtiyar Şirinov Elçibəyin həbsi üçün sanksiya verib.

– Ağlınıza da gəlmədiyi halda, ölkənin Baş Prokuroru prezidentin həbsinıə sanksiya verir. Bu, həm də sizə ləzzət elədi, eləmi? Əlinizə daha tutarlı fakt keçdi…

– Bilirsiniz… Düzü, əhəmiyyət də vermədim. “Sanksiyadı, verir da…  Kimdir onu yerinə yetirən, nə sanksiyabazlıqdır”,- dedim. Amma burada sadəcə bir məqam məni düşündürdü ki, yaxşı, bunlar necə komandadır ki, buna bir çırtma da vuran olmadı… Əli Ömərov onunla mənim yanımda söhbət elədi. İxtiyar Şirinov dedi ki, Elçibəyə də bu əmrin səhv olduğunu dedik. Dedik ki, bu yol səhv yoldur, cinayətdir. Elçibəy də qayıdıb ki, yox, belə olmalıdır. Sonra mənim kabinetimdən çıxıb getdilər çay içməyə. Mən də fikirləşirdim ki, bunları hara göndərim ki, getsinlər rahat olsunlar, yesinlər, içsinlər, dincəlsinlər, ancaq gözümdən uzaq olmasınlar. Burada olsunlar bir müddət. Sonra buraxacaqdım. Bunları elə bir yerə, elə bir qonaq evinə apardım ki, mebeli xarici, qulluq eləyəni, saunası, hər şeyi var… İnandırım sizi ki, manqal, kabab… qoyunlar kəsilir… bunlar kababdan yeyir, araqdan içirlər…

– …???!!!…

– Konyak, müxtəlif növ araqlar, nə ürəkləri istəyir. Bunlara əməlli-başlı qulluq edilib. Orada neçə gün qalıblar, hər gün banketlər verilib. Səhər-səhər balla qaymaq, günortadan sonra da kabab… Axşam da ürəkləri nə istəyib, nə “zakaz” ediblər hamısı hazır olub. Vurublar… yatıblar… Oranın da, axı, gözəl mənzərəsi var.

– Hə, gözəl yerdir… …???!!!

– Onları bir müddət bu cür səfalı yerdə saxlamışam ki, görək bu işlərin axırı necə olur? 4 iyun məsələsinə gəldikdə, bunlar “Qiyam” deyirlər, qardaş. Gəlin, indi siz olun mənim yerimdə…

– Bir şeyi də müəyyənləşdirək. 4  iyun tarixi Sürət Hüseynovun özü tərəfindən müəyyənləşdirilən tarix idi, yoxsa sadəcə olaraq ona qarşı atılan addımların nəticəsində hadisələr 4 iyunda başladı?

– Hadisələr onların təhriki ilə başladı. Özləri bunu etdilər. Özü də nəyə görə bunlar tələsiblər, sizə deyim. Yadınıza gəlirsə, iyunun 5-də İsgəndər Həmidov…

– Sumqayıtdan mitinqlərə başlayacaqdı…

– Yox, “Azadlıq” meydanında artıq iqtidarın əleyhinə mitinqlərə başlayırdı. 4 iyunda bunlar mənə qarşı bu addımı atdılar ki, İsgəndər mitinqlərə başlamasın. Fikirləşdilər ki, qoşunu göndərək, Sürəti vuraq, sonra İsgəndəri.

– Bu məsələdə İsgəndər Həmidovla əlaqəniz var idimi? Yoxsa İsgəndər bəy öz-özünə bu şeyləri edirdi?

– Xeyr, onunla heç bir əlaqəm olmayıb. Sadəcə, o vaxt gəlib mənimlə barışıb, çıxıb gedib. Ondan sonra onunla heç bir əlaqəmiz olmadı.

– Hadisələr başlayanda yanınıza bir deputat komissiyası göndərildi. İmam Mustafayev, Sabir Rüstəmxanlı, Mətləb Mütəllimli, başqa ziyalılar, yazıçılar vardı o komissiyada…

– Bəli, gəldilər. Hamısı da demək olar ki, Xalq Cəbhəsinin üzvləri idilər.

– Komissiya qayıtdı və parlamentə rəy verdi.

– Elədir.

– O rəydə də sizi haqlı çıxardılar.

– Bəli, mən zərərçəkən kimi göstərildim. Hökumət səlahiyyətlərindən sui-istifadə edib, öz vətəndaşlarına qarşı silah işlətmişdi.

– Burada bir məqam var və bu məqam sonra müxtəlif yozumlara səbəb oldu. Bəziləri dedilər ki, Sürət Hüseynov o adamları qorxudub, bəziləri dedilər ki, pul verib və s. Ehtiyac varsa, qısaca münasibət bildirə bilərsinizmi?

– Birincisi, mən onları qorxutmamışam. İkincisi də, onlara veriləcək pulum yox idi. Niyə pul verməliydim? Mənə lazım idi ki, hər şeyə düzü-düzünə qiymət verilsin. Heydər Əliyevin də hakimiyyətə gəlməsində o mövqeni tutmuşdum. O zaman da dedim ki, burada bir neytral adam lazımdır. Bu, tarix idi və bu işə düzgün qiymət verilməliydi. Heydər Əliyev də bir neytral adam kimi Ali Sovetin sədri oldu.

– Yəni Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsini siz də istəyirdiniz?

– İstəmək deyəndə ki…

– Deyirlər, Heydər Əliyevə qarşı ilk vaxtlar çox aqressiv olubsunuz?

– Heydər Əliyevə qarşı aqressiv olmamışam. Heydər Əliyev Bakıya Elçibəy tərəfindən çağırılmışdı. Mən də fıkirləşdim ki, ağsaqqaldır… Gəlin, indi düz danışaq, onu hamı ağsaqqal kimi tanıyırdı da… Bu işdə də təcrübəsi olan adam kimi gəlmişdi Gəncəyə. Gəldi, baxdı, gördü… Sonra da Deputat İstintaq Komissiyası yaradıldı. Onlar da gəldilər, baxdılar, əsgərlərdən ifadələr aldıdar. Mətləb Miitəllibov, Faiq Əliyev, Sabir Rüstəmxanlı, Mirmahmud Fəttayev da orada idilər… Tofıq adında bir deputat var idi, familiyasını bilmirəm. Hamısı özlərininki idi.

– Sürət bəy, bəs necə oldu ki, əvvəlcə Baş nazirin, Ali Sovetin sədrinin istefasını tələb etdiyiniz halda, sonra birdən-birə bəyan etdiniz ki, prezident özüm olacağam.

– Mən elə şey deməmişəm. Çünki mənim ümumiyyətlə, fıkrim yox idi hakimiyyətə gəlməyə. Mənə sadəcə, Qarabağı, torpaqlarımızı azad etmək, Xocalının qisasını almaq, qaçqınlarımızı öz ev-eşiyinə qaytarmaq lazım idi, vəssalam. Qurtardı getdi! İstəyirdim ki, bu problemlə biryolluq qurtaraq, sonra da respublikanın inkişafı üçün işə başlayaq. Yoxsa fabrikdə işləyirdim, cavan oğlan idim, mənim yerimə kim olsaydı, başqa cür hərəkət edərdi. İmkanım da var idi, pulum da. Mən o pulu özümə yox, müharibəyə xərclədim… (Bu yerdə Sürət Hüseynov bir xeyli göstərdiyi köməkliklərdən, Xocalı hadisəsindən bəhs edib, həmin hissəni ixtisar etmişik – Strateq.az) 

 

[Asadulla]

– Heydər Əliyev gəldi Gəncəyə…

– İyun hadisəsini yekunlaşdıraq, sonra.

– Buyurun…

– Sözümüz yarımçıq qaldı… Mən olmayım siz olun, üstünüzə topla, tüfənglə gəlirlər və sizi öldürmək istəyirlər. Nə edərdiniz? Özünüzü müdafiə etməliydiniz?

– Yüz faiz…

– Mən də onu eləmişəm də, qardaş. Mən öz hüququmdan istifadə eləmişəm, özümü müdafıə eləmişəm. Mən nə qiyam eləmişəm ki? Mən necə qiyam edə bilərdim ki, hələ atamın qırxını verib qurtarmamışdım? Bunlar öz cinayətlərinə don geyindirmək üçün qiyam ediblər. Mən qiyam etməmişəm ki! Mən həyatı boyu da qiyam edəsi, dövlətə, hökumətə qarışası adam deyildim. Çünki əlimi Qurana basmışdım. Sən mənim üzərimə qoşun göndərməsəydin, səninlə nə işim var idi? Sən qoşun göndərir, üstəlik, əmr də verirsən ki, vurulmalıyam. İnan Allaha, səhər saat 09.00-da evdən çıxmışam, görmüşəm ki, küçənin o başı da, bu başı da KQB-nin spesnazı tərəfındən kəsilib. “Bunlar nədir” soruşmuşam, deyiblər ki, ev mühasirədədir.

Nə isə… çıxdım düz küçənin ortasına. Əl elədim ki, “starşı”nız kimdir, gəlsin bura. Bir mayor gəldi. Bunu çəkdim döngəyə, dedim nədir, xeyir ola, niyə gəlibsiniz? Dedi ki, Sürət müəllim, vallah-billah, bizdə günah yoxdur. Bizi göndərib, özü də əmr veriblər ki, sizi harada görsək vuraq.

– Komandir dedi bunları?

– İnan Allaha, komandirin özü dedi. Həmin komandiri də ona görə işdən çıxardılar. Mən sürücümə dedim ki, sür arxa tərəfdən. Orada da belədir ki, döngədir, sonra qonşuya keçirsən, sonra yenə o biri döngədir.

– Yəni evdən-evə keçərək…

– Ay sağ ol. Dedim ki, get fılan küçəyə, gəlirəm ora, gedim hərbi hissəyə, görüm nə baş verir orada? Həmin yerdə maşına oturub gedəndə gördüm ki, Sülhəddin Əkbərgil küçənin başındakı prokuraturanın yanında dayanıblar. Məni güllələtmək, evimi mühasirəyə alıb vurmaq üçün. Gördüm ki, bayaq mənimlə danışan mayoru artıq işdən uzaqlaşdırıblar ki, niyə əmr verməyibsən vurmağa. “Sürət Hüseynov çıxıb küçənin ortasına, niyə vurmayıbsınız?”. Gördüm, o yazığın əlindən hər şeyini, silahını alıb işdən çıxardılar.

– Həmin mayoru tanıyırsınız?

– Tapılacaq da. Mayor olub, KQB-nin mayoru olub.

– Adını bilmədiniz?

– Adını bilmədim. Amma uşaqlar bilirdilər.

– Maraqlı olardı…

– O mayor əmri yerinə yetirmədi. Dedi “Sürət miiəllim, bunların başı xarab olub, bu əmr qanunsuz əmrdir, bunu yaxşı bilirəm, amma əmrdir veriblər, biz nə edək, əmr almışıq, vurmalıyıq”. Əsəbiləşdim… Düzü, Elçibəyə də ağır sözlər dedim. Dedim, yaxşı, get, işinlə məşğul ol. Elə oradan da ştaba xəbər verirlər. Ştab da küçənin başında yerləşirdi. 150 metr arası olardı. Bu mayoru çağırıb, dərhal işdən kənarlaşdırıblar ki, niyə əmri yerinə yetirməyibsən?

Maşınla hərbi hissəyə gedəndə gördüm ki, şəhərdə postlar qurublar. İnan Allaha, elə bil, hamısının gözünü bağlamışdılar. Bir postda məni saxlamadılar (gülür…). Düz gedib girdim hərbi hissəyə, gördüm minomyotla hərbi hissəni dağıdırlar. Dedim sür, qorxma. Sür düz kabinetin qarşısına, ştaba. Ştaba girər-girməz, bir minomyot gülləsi gəlib ştabın böyük otağına düşdü. Zabitlər dedilər ki, Sürət müəllim, burada durmaq olmaz, təhlükəlidir, çıxaq binanın arxasındakı “bombaubejişə”. İstəyirdim çıxam, qapının ağzına bir qranatomyot gülləsi düşdü. Hərbi hissənin iri şüşələri dağıldı, tez əyildim. Gördüm ki, durulası deyil, artıq girmək lazımdır “bombaubejişə”.

– Hələ reaksiya verməyibsiniz?

– İnan Allaha, heç nə yoxdur. Bu zaman Gəncə batalyonunun komandiri, rəhmətlik Mehman ağ bayraq qaldırdı və snayper tərəfindən vuruldu. Onu da, yanındakını da vurdular. Batalyonun uşaqları da orada idilər. Mehman ağ bayraq qaldırıb ki, nə edirsiniz, qardaş-qardaşa güllə atmaz, atəşi dayandırın. Onlara tərəf gedib. Bu tərəfdən. İnandırım sizi, bir dənə güllə də atılmayıb. Postda duranlar yaralanıb, şəhid olanlar şəhid olub. Çox yaralımız var idi. Mən də əmr vermişəm ki, atmayın. Amma tankları düzüblər, döşəyirlər. Qazaxdan gələn tanklarla atırlar. Mən bir güllə də işlətmədim. Şəhər camaatı tökülüb gəldi hərbi hissəyə kömək eləməyə…

– Axıra qədər silahdan istifadə etmədiniz?

– Bir dənə də silah işlətmədik.

– Bəs Tahirgili kim öldürdü?

– Günah Tahirin özündə olmuşdu. Tahirin özü güllə atmışdı. İki avtobusla gəlmişdilər. Avtobusların biri gəlib dönür hərbi hissəyə, ikinci “Mercedes”də də Tahir olur. O maşını sürən və KQB-dən bunları gətirən bizim adamlardan idi. Yanlarında da bir nəfər əsgər olub. Tahir onu vurur və şofer qapını açıb özünü tullayır, qışqırır ki, uşaqları vurdular. Tahir başlayır oradan ata-ata hərbi hissəyə doğru gəlməyə. Avtobusdan öz zabiti düşür və Tahir özü öz zabitini də vurur. Başlayırlar özləri öz aralarında atışmağa. Amma maşını saxlamadığı üçün çöldə daha kimlər olub, bilinmədi. Arxadan da bir “oçeret” avtomatla buraxırlar. Orada da bir neçə nəfər ölür. Amma Tahir ölmür. Gətirirlər bunları içəri, qalanlarını da tez xəstəxanaya götürürlər. Mən güllə səsi eşitdim, dedim, o nə səs idi elə? Dedilər ki, Tahir idi, öz-özünü güllələdi. Uşaqlar düşüblər Tahirin üstünə ki, bizim başımıza iş açdın, sən güllə atmasaydın, elə də olmazdı. Başlayıblar Tahiri danlamağa ki, öləsi sənsən.

– Tahir ölməmişdi?

– Yox e, Tahiri öz uşaqları danlamağa başlayıblar ki, sən elədin bunun hamısını. Sən gülləni atırsan, bilmirsən hara atırdın? Başın xarab olmuşdu? Başlayıblar buna ki, öləsi sənsən, bu qədər uşaq öldü burada. 9 əsgər ölmüşdü. Onun birini Tahirin özü vurmuşdu və sonra da ozü ozünü vurmuşdu.

– Yəni Tahir özü özünü öldürüb?

– Bəli, Tahir özü-özünü öldürüb.

– Deyənlər var ki, Tahiri şəxsən Sürət Hüseynov güllələyib. Bu məsələ müəmmalı və qaranlıq qalır, o baxımdan israrla soruşuram…

– Sürət Hüseynovun ümumiyyətlə o əmri verməyə vaxtı çatmazdı axı. İki daşın arasında bunu necə edə bilərdim? Tahir ata-ata gedir, mənim də kabinetim hərbi hissənin o başında. Mənə məlumat çatana… mən lazımi reaksiyanı verənə… Edə bilməzdim axı. Bu, bir anın içində baş verib.

– Yanılmıramsa, bu fakt ilk dəfədir ki, deyilir…

– O gün mənim yanıma o vaxt prezident qvardiyasında olan, o hadisədə iştirak edən bir adam gəlmişdi – yadıma salaram. İndi də prezident qvardiyasında işləyir. O özü şəxsən dedi ki, günah Tahirin özündə olub. Şahiddir.

– Özü özünü vurub?

– Özü özünü vurub. Uşaqlar bunu danlayıblar ki, sən silahı çıxarıb atırsan, sonra da hərbi hissəyə atırsan, güllə də gedib avtobusdan düşən öz zabitinin başına dəyir. Bunları gətirirlər hərbi hissəyə. Uşaqlar düşürlər üstünə. Tahir də özünü vurur. Lazım olsa, günü sabah avtobusda olan o zabitə deyərəm, təsdiq edər. Yəni biz tərəfin heç bir günahı olmayıb. Günah hamısı Tahirdə olub. Tahir də özünü ona görə güllələyib ki, uşaqlar onu biabır edib, deyiblər ki, öləsi sənsən.

– Nə vaxt qərar verdiniz ki, artıq Gəncədən çıxıb Bakıya yürümək lazımdır?

– Bəli, Gəncədən çıxdım.

– Sizi əsəbiləşdirən, “bu hökumət getməlidir” qərarını verdirən səbəb nə idi?

– Səbəb bilirsiniz nə idi? Bu hökumətin getməsi-fılan-feşman, mən o haqda fikirləşməmişdim də. Sadəcə olaraq, o müşavirə oldu e… Fəhmin Hacıyev dedi ki, camaatı çıxarın, Gəncəni yerlə yeksan edim. Mən nə etdim? Mən də əmr verdim ki, fıkir verməyin, Fəhmin Hacıyev başdan xarabın biridir. Heç bir təcrübəsi yoxdur, heç vaxt döyüşməyib, özü də əl-ayağa dolaşır. Qarabağ döyüşlərində elə xəyanətlər edib ki, o Fəhmin Hacıyev. İnşallah, vaxt gələcək o da açılacaq. Onda ona qiymət verərlər, kimdir, nəçidir? Fəhmin Hacıyev erməniyə güllə atmayıb e, azərbaycanlıları güllələyib həmişə… Bu faktları şəxsən mən sübut edəcəyəm, vaxt gələcək. Hələ mən demirəm ki, vəzifədə oturanlar kimlər idi. Türmədədirlər, qoy çıxsınlar. Onlarla oturacağam, bax, beləcə masa arxasında… ağsaqqaları yığacağam, kənar adamlar da, partiya liderləri də, Cəbhənin o vaxtkı iqtidarında olanlar da gəlib oturacaqlar… söhbət edəcəyəm. Mən çox istəyirəm ki, bunu xalq bilsin. Qardaş, bu, tarixdir, bilinməlidir. Məsələn, ora dəvət edəcəyəm “telefonistka”nı… hansı ki, birbaşa qulaq asıb.

– Ağdamdakı “telefonistka”nı?

– Bəli, onu gətirəcəyəm. Qoy o qadın gəlib danışsın ki, kimlər hansı əmri veriblər ki, “hücum əməliyyatı alınmamalıdır!” “20 Yanvar” batalyonunun yerləşdiyi məktəbi necə partlatdılar ki, 19 nəfər yerindəcə, biri isə xəstəxanada olmaqla 20 nəfər ölmüş, 60 nəfər yaralanmışdı…

– Ora gələcəyik. Sizi Bakıya yürüməyə və “bu hakiıniyyət getməlidir” qərarını verməyə vadar edən səbəb nə idi?

– O müşavirədən sonra fıkirləşdim ki, belə adamlardan nə desən gözləmək olar. Bunların hərəkətlərini artıq görmüşdüm, bunlar özlərini göstəmişdilər, mənim üçün tam aydın idilər. Ona görə əmr verdim ki, qoşun çıxsın və gedib iki istiqamətdə dayansın. Hacıqabuldan yuxarıda ağ dağlar yoxdur… orada mövqe tutdular. Dedim, qoy orada sizi bombalasın, nə edir etsinlər, mənə məlumat verərsiniz. Fəhmin Hacıyev döyüşmək istəmir? Qoy qoşununu gətirib döyüşsün, amma şəhəri bombalamasın. Şəhərdən heç kim çıxası deyil, bu da şəhəri bombalasa, dinc əhali qırılacaq. Döyüş mövqeyində duran briqadadan bir əsgər çağırmadım köməyə. Hamısı sona qədər postlarında dayandılar. Üstəgəl, əhali də məni dəstəkləyirdi. Onları tərksilah eləməyimdə də əsas əhalinin köməyi oldu. Əhalini hərbi hissəyə qoymadım ki, bura girməyin, bura atırlar. Sadəcə, bir nəfərə əmr verdim ki, tankları zərərsizləşdirin. Dedim, elə yerindən vurun ki, içəridəkilərə heç nə olmasın. Məndə də hamısı işi bilən idilər, başa düşürsünüz? Balacaboy bir “qranatamyotçik” vardı. Getdi, şalvarını dizinə qədər çirmələyib 3 dənə tankı, iki dənə də BMP-ni otuzdurdu yerində. Özü də elə vurdu ki, içində olan bir adama bir şey olmadı. Mənə lazım idi ki, atmasınlar. Bir qrupu da göndərdim binanın arxasına. Oradan minomyotla atırdılar. Əmr verdim ki, onları həbs edin. Dedim, heç olmasa, bura atmasınlar, çünki camaat gəlir. Hamısını tərksilah elədim. 1380 nəfər həbs, tərksilah olundu. Onları bir müddət saxladım. İstintaq getdi, ifadələri alındı, Gəncədə yerləşən hərbi prokurorluq tərəfindən istintaq aparıldı. Sonra buraxıldılar, çıxıb getdilər.

– Əvvəlcə hökumətin, az sonra da Elçibəyin istefasını tələb etdiniz. Beyninizdə bir model vardımı ki, hakimiyyətə kim gəlsin, necə olsun? Artıq bilirdiniz ki, bunlar gedir, sizə təxminən məlum idi…

– Təxminən belə idi, mən Kürdəmirə çatanda Heydər Əliyev gəldi, deyəsən. Heydər Əliyev ayın 13-ü gəldi?

– İyunun 9-da Bakıya gəldi…

– İyunun 9-u gəlib, eləmi? İki gün sonra Gəncəyə gəldi, deyəsən. Dəqiq tarixi fıkrimdən çıxıb. Heydər Əliyev Bakıya gələndən sonra zəng elədi ki, görüşmək, Gəncəyə gəlmək istəyirəm. Dedim, buyurun gəlin, öz gözlərinizlə görün. Gəldilər… jurnalistlər də gəlmişdi. Dedim, bu kişi ağsaqqaldır, gəlib, günahkar kimdir düzü-düzünə qiymət verəcək. Heydər Əliyevin Ali Sovetə sədr olmasına Elçibəy artıq razılıq vermişdi. Razılıq verdim, dedim ki, ikiəlli razıyam.

– …Heç ağlınıza gələrdimi ki, sizin yanınıza ağsaqqal kimi gələn, sakit, sizə böyük hörmətini izhar edən adam sonra dövlətin başına gələcək. Və hadisələr bu səpkidə inkişaf edəcək. Bunu təxmin edirdinizmi?

– Mən sözümün ağasıyam. Bir zamanlar Elçibəy demişdi ki, mən Heydər Əliyevin yerinə olsaydım, Sürət Hüseynovu güllələyərdim. O, nəyə görə o ifadəni işlətmişdi, jurnalistlər yaxşı bilirlər. Heydər Əliyev gəldi, mənimlə görüşdü, dedi, Elçibəy deyir ki, ətrafımdakıların əlindən bezmişəm, getmək istəyirəm. Bu, faktdır, qardaş! Mən o vaxt məhkəmədə də bunu demişəm. Elə çıxmasın ki, ölülərin arxasınca danışıram. Rəhmətliklərin ikisi də sağ olanda demişəm bu sözləri. O vaxtı bu sözü demişəm ki, “Heydər Əliyev dedi ki, mənə Elçibəy deyir ki, bax bu ətrafımdakıların əlindən xirtdəyə gəlmişəm, bezmişəm, daha mən bu prezident vəzifəsində oturmaq istəmirəm, çıxıb getmək istəyirəm.” Mən də dedim ki, Heydər Əliyeviç, siz bilərsiniz, siz Ali Sovetin sədri seçilibsiniz. Elçibəy gedəcək, getməyəcək, bilmirəm. Məni maraqlandıran odur ki, burada qan tökülüb. Siz bu qanı bir ağsaqqal kimi görməlisiniz, gedək hərbi hissəyə. Dedi, gedək baxaq, hər şeyə mən baxacağam. Dedim, baxın, əgər mənim günahım varsa, mən cəzalanım, onların günahı varsa, qoy onlar cəzalandırılsınlar. Bu, tarixdir, millət bilməlidir ki, burada nə baş verib. Bunlar adımı qoyurlar ki, guya, Gəncədə qiyam olub. Nə qiyam ola bilər ki? Gəlib evimin içində məni güllələyirlər, hərbi hissəni vurub dağıdırlar. Hansı qiyamdan söhbət gedə bilər? Axı bu qiyamı mən başlamamışam. Qiyamı bunlar başlamışdı mənə qarşı!

– Sürət bəy, baş nazir olacağınız haqda razılaşma da o zaman qərarlaşdırıldı, eləmi?

– Bilirsiniz, o dövr qarışıq dövr idi. İstər-istəməz Heydər Əliyevin özünə də tək işləmək bir az çətin olardı. Ona görə Heydər Əliyev təklif elədi ki, mən Ali Sovetin sədri, siz də baş nazir olun. Dedim, bəs bu biri məsələlər necə olsun. Dedi, o məsələnin buna dəxli yoxdur, deputat istintaq komissiyasının üzvlərinin hamısı cəbhəçilərdir. Nə dəxli var ki, siz baş nazir oldunuz, ya olmadınız. Onlar rəylərini yazacaqlar, o rəylər əsasında da Milli Məclisdə səsə qoyulub qərar qəbul olunacaq. Mən də baş nazir olmağa razı oldum, vəssalam. Baş nazirlik məsələsi belə həll olunub. Vəzifələrin hamısı boş idi. Kimi gətirəcəkdilər ki? Kim gəlməliydi ki? Respublikada stabillik yaratmaq üçün bu iki insanın – Heydər Əliyev və Sürət Hüseynovun vəhdəti olmalı idi.

– Bir məqamı da soruşum. Rəhmətliklər Zobiklə Vaqif var idi. O ərəfələrdə ikisi də bir gündə öldürüldü. Sonra belə məlumat yayıldı ki, arada narazılıq olub bir-birini güllələyiblər. O məsələyə aydınlıq gətirmək istəyirsinizmi?

– Aydınlıq gətirəndə…

– Hətta belə versiyalar da var ki, o iki adam Sürət Hüseynovun əsas dayaqları idi və onları ortadan götürməklə, eyni zamanda Sürətin dayaqlarını ortadan götürdülər.

– O işlə bağlı məhkəmə də oldu. Hal-hazırda bir adam da ömürlük həbsdə yatır. Doğrudur, onlar mənim dostlarım olub. Biri sağ, biri sol əlim idi. Deməli, Ruslan (Zobik – Red.) gedir icra hakimiyyətinə. Arada xırda bir narazılıq olur və hadisə baş verir. Sadəcə olaraq, bu hadisə haqqında geniş danışmaq istəmirəm. O vaxtkı məhkəmə işini qaldırsannız, məhkəməyə istinad eləsəniz, daha yaxşı olar.

– Başqa motiv varmı?

– Yox, başqa motiv yoxdur. Əslində, çox əhəmiyyətsiz bir hadisədən münaqişə yaranıb.

– Yəni siyasi motiv yoxdur?

– Heç bir siyasi motiv yoxdur. Güllə atan bu saat türmədə yatır. Hacı Vaqifə bir sillə vurulmuş, Hacı Vaqif də tapançanı çıxarıb Ruslanı vurmuşdu. Ruslanın mühafızəçisi də avtomatı götürüb, Hacı Vaqifı və onun müavinini biçmişdi. Qorxusundan atmışdı. Elə bilmişdi ki, bunu da vuracaqlar. Qaranlıq qalmasın deyə deyim: elə bil ki, kombinatdan öz qohumunu çıxart, mənim qohumumu qoy. Mən də Vaqifə tapşırmışdım ki, vəzifə dəyiş-düyüş söhbəti ola bilməz. Biz cəbhəçilərin getdiyi yolu gedə bilməzdik.

– Yeri gəlmişkən, sizə qarşı irəli sürülən ən böyük ittihamlardan biri də odur ki, Sürət Hüseynov bir-bir kəndləri, rayonları götürə-götürə gələndə, fərmansız-filansız hər rayonun icra başçılarını dəyişirdi. Bunun özü dövlət çevrilişi demək deyildimi?

– Mən rayonları götürə-götürə getməmişəm. Hansı rayona getmişəm, gül-çiçəklə qarşılanmışam.

– Sürət bəy, məsələn, Neftçalada icra hakimiyyətinin başçısını dəyişdiyinizi dəqiq deyənlər var axı?

– Nefçalada da mən dəyişməmişəm, qardaş. Bilirsən, kim dəyişib? Yerli sovet yığışıb özləri özlərinə icra başçısı təyin ediblər.

– Amma deyirlər ki, sizin nümayəndələriniz bu işləri edirlərmiş.

– Mən heç yerə nümayəndə-zad göndərməmişəm. Bütun rayonların öz nümayəndələri yığışırdılar. Mən nə edə bilərdim? Bunlar vəzifələrini ya dondurmuşdular, ya qaçıb getmişdilər. İcra başçıları yox idi. Məsələn, Gəncənin icra başçısı yoxa çıxmışdı. Elxan idi – kababçı. Kababxanası var idi.

– Qədimov?

– Ay sağ ol. Qədimov – onu icra başçısı qoymuşdular.

– Deyirlər, Arif Hacıyev onu vəzifəyə təyin etmək üçün bir vedrə qızıl alıbmış…

– Ay sağ ol. (Gülür…) Hamısını bilirsən, maşallah. Bir Çingiz Qəniyev var e… mənim başım çıxmır, bu, necə hüquq müdafıəçisidir ki, partiya mövqeyindən çıxış edir? Ə… sən hüquq müdafıəçisisənsə, heç bir partiyanın üzvü ola bilməzsən. İndi başlayıb mənim əleyhimə… Hələ türmədə yatanda da belə idi. Başım çıxmır, mən bunun dədəsinə, yoxsa anasına güllə atmışam? Əli Kərimli oturdu işlədi, heç ona deyən olmadı ki, çıx get. Heç birinə heç nə deyilməyib. Ay Çingiz Qəniyev, sən o balaca başınla, savadsız kəllənlə qorxundan qaçıb getdin. Bunlar gör nə fıkirləşirdilər? Özlərini dondururdular! Ə, bə özünüzü dondurdunuzsa, niyə sağ qaldınız, mənim başım çıxmır? Donan adam da heç dirilə bilər? (hamı gülür…). Bu nətəhər donmaqdı? Nə eksperiment idi bu? Birinci dəfə idi bu eksperimentlə tanış olurdum. Özlərini dondururlar! (Gülür…)

– Rəhmətlik Heydər Əliyev də deyirdi ki, gedin Kələkidə üstünüzə isti su tökün…

– Donunuz açılsın…

(Bu yerdə Heydər Əliyevin əleyhinə “Yeni Müsavat”da yazılan məqalələrdən söhbət açılır, o hissəni də ixtisar etmişik – red.)

Kənardan müdaxilə:

– Sənin həyat yoldaşının da rus olduğunu yazmırdılarmı?

– (Əsəbiləşir…) Eşidirsən, inan Allaha, bu həşəratları… Mən bunlara həmişə həşərat demişəm, doğrudan da həşəratdırlar. Onları təmizləyəcəyik Allah qoysa. Mən bunların kimliyini xalqa deməliyəm. Gör, neçə ildir gözləyirəm. Sadəcə olaraq nədənsə şikayət etmək, “nə edim, necə edim” kimi sözlər mənim xarakterimə uyğun deyil. Məhkəməmdə sadəcə bir epizod aşkarlandı ki, bizim əsgərləri necə güllələyirlərmiş. Ancaq hakimə bu lazım deyildi deyə, üstündən sükutla keçdi. O hakimə başqa şey lazım idi. Eldar Həsənov ona nə demişdi, o da onunla işləyirdi.

– Bir məqama da aydınlıq gətirməyinizi xahiş edirəm. Bu da illərlə ittiham kimi səsləndi. “Kəlbəcəri ermənilərə əlborcu vermişəm, alacam” demisiniz. Nə vaxt demişdiniz o sözləri?

– Deməmişdim.

– “Əlborcu” məsələsini dilinizdən tez-tez verirdilər televiziyada.

– Mənim dilimdən deyil.

– Maraqlıdır…

– Yadınıza gəlirsə, bu sözü Elçibəy işlətmişdi. Elçibəy demişdi ki, əşi, elə bil ki, əlborcu vermişik, alacağıq. Lap Gəncə də getsə, qaytarıb alacağıq.

– Yəni o söz Elçibəyin sözü idi?

– O vaxt mən mühasirədə olanda ağsaqqallar yanıma gəldilər. Kəlbəcər təzə getmişdi. Ağsaqqallara dedim ki, təsəvvür eləyin, Azərbaycanın prezidenti bu sözləri deyir: “Kəlbəcəri əlborcu vermişik, qaytarıb alacağıq.” Bu görüş bütünlüklə videokasetə çəkilib. Sonra mən həbs olunanda evdən götürüblər. Televiziyaya da montaj olunmuş formada çıxarıblar. Elçibəyin adını çıxarıb, sözləri mənim adımdan veriblər. Gəlin, tarixi sənədləri qaldıraq. Az TV-dən Elçibəyin dediyi o sözləri arxivdən çıxarsınlar. Elçibəy deyirdi: “Kəlbəcəri vermişik, Gəncəni versək nə olacaq, sonra alacağıq”. Mən Elçibəyin bu sözlərini demişəm. Bu sözləri mənim əleyhimə çevirib, başlayıblar döşəməyə. Mən türmədə olanda qarabağlıları mənim əleyhimə qaldırmaq üçün belə ediblər. Kəlbəcəri necə verə bilərdim ki? Fevral ayının 9-da kənarlaşdırılmışdım. Martın 26-da ermənilər hücuma keçdi. 9 fevral hara, mart ayının 26-sı hara? Aprelin 2-də Kəlbəcər artıq verilmişdi. Mənim 3 günə aldığım “Ömər dağı” da artıq ermənilərin əlində idi. Yəni o sözü mən deməmişəm. Getsinlər, arxivdən Elçibəyin dediyi sözləri çıxarsınlar. Mən Elçibəydən sonra demişəm. O görüşdə iştirak edən ağsaqqallardan bəziləri bu gün də yaşayır. Kəlbəcər gedəndən sonra biz Ağsaqqallar Birliyini yaratdıq. 39 rayondan ağsaqqal gəldi və məni Ağsaqqallar Birliyinin sədri seçdilər. Sonra 4 iyun hadisələri gəldi…

– Bir müddət Baş nazir kimi Heydər Əliyevlə bir yerdə işlədiniz. Nə vaxt hiss elədiniz ki, artıq bir yerdə işləyə bilməyəcəksiniz?

– Başqa səbəb yox idi. Sadəcə, Heydər Əliyevlə mənim aramı vurmuşdular. Necə vurmuşdular, kimlər vurmuşdu, o da aydındır. Bilinir.

– Deyəcəksiniz?

– Saat neçədir? (Görüşün uzunluğu artıq evdəkiləri də narahat edir. Həm də gələnlər var… – Ə.Z.)

– 15.35-dir. Azalır…

– Heydər Əliyev elə bir şəxsiyyət olub ki, mən istəmərəm ki, onun dövründə olan o söhbətlərə aydınlıq gətirəm. Allah rəhmət eləsin ona. Mən bu adamla duz-çörək kəsmişəm, onunla işləmişəm, durum indi hər şeyi mətbuatda açıqlayım?

– Heç olmasa….

– Aramızı vurmuşdular. Bu, fakt idi. Kim vurub Allah ona lənət eləsin, vəssalam.

– Sizi Moskvadan necə gətirdilər?

– Mən Moskvada olmamışam.

– Yəni Rusiyaya necə getdiniz, necə gəldiniz?

– Mən Rusiyaya getmişdim ki, Qərbdən sığınacaq götürəm. Bütün qohum-əqrəbam qaçaq düşmüşdü. İstəyirdim onları başıma yığam. Tulaya getmişdim. Başqa pasportla yaşayırdım, öz pasportumla yox.

– Yəni Heydər Əliyevdən gizlin gedibsiniz?

– Bəli. Düzü, Heydər Əliyev məni səfır göndərmək istəyirdi. Bu söhbət də olmuşdu aramızda. Biz Heydər Əliyevlə görüşdük öpüşdük, mənə dedi ki, səfır gedərsənmi? Dedim, Heydər Əliyeviç, fikirləşim, bir az dincəlmək istəyirəm… İndi də bilmirəm, nə idi bu Gəncə haqq-hesabı. Mənim üçün qaranlıqdır. Nə isə… qismət Allahdandır. Allahın yazısına pozu yoxdur. Sonra Eldar Həsənov tərəfindən adam göndərildi ki, guya, mənim həbsimə göstəriş verilib. Mən də bilirəm ki, Heydər Əliyeviç mənə söz verib. Biz onunla kişi kimi söhbət eləmişdik. Burada başqa söhbət ola bilməzdi. Onun özü də bilirdi ki, burada mənim heç bir günahım yoxdur. İndi nə olub Gəncədə, nə baş verib, onu aydınlaşdırmaq lazım idi… Gəncədə OMON-çuların qalxdığı doğrudur. Polislər də həmkar olduğu üçün yaxın durmayıblar. Bunu mənim dayım oğlu Kəramət də, OMON-un komandiri də təsdiq etdilər. OMON-un komandiri dedi ki, yanıma İlqar Səfıxanovun adamları gəldi ki, buradan bütün postlar yığışdırılsın. Çünki nə baş versə, Sürət müəllimin adına çıxacaqlar. Onların komandirləri mühasirəyə alınıbmış, buna görə də əmri dinləməyiblər. 4 nəfər icra hakimiyyətindən telefonla Arif Rəhimzadə ilə danışıb, tələblərini deyiblər. OMON-çular deyiblər ki, komandirimizə qarşı güc işlətsəniz, biz də Gəncədə belə hərəkət edəcəyik.

– Yəni 1994-95-ci il hadisələrində sizin heç bir rolunuz yoxdur?

– İnanın Allaha, yoxdur. Bütün cinayət işini götürüb özünüz baxsanız, gülərsiniz. Bu, bir yumor toplusudur.

– Heydər Əliyevlə aranıza kim girmişdi, bəlkə deyəsiniz?

– İndi mən nə deyim? Kim giribsə, mənə məlumdur. Sağlıq olsun, vaxt gələr, onlarla da söhbətimiz olar. Bu söhbət bəlkə də sonralar açılacaq.

–  Tuladan necə gəldiniz? Həbs edib gətirdilər?

– Bəli, məni Tulada həbs elədilər. Martın 20-si Novruz bayramı idi. Evdə, uşaqların yanında idim. Əvvəlcə elə bildim ki, bizi “qara millət” olduğumuza görə incidirlər. Elə bilirlər ki, araq-zad bağlayırıq. Çünki bir az əvvəl bulaqdan su gətirmişdim.

– Kənddə qalırdınız?

– Yox, Tulanın özündə idik. Məhəllə evlərində yaşayırdım. Həmin gecə oğlum Nail, mən, bir də şofer – qonşuluqda yaşayan azərbaycanlı idi – evə su gətirmişdik. Gördüm, 6-7 maşın gəlib. Fikirləşdim ki, yəqin ruslar satıblar və məsələ nə isə məişət xarakterlidir. Qapını açanda gördüm “spesnaz” tökülüb gəlib. İcazə istəyib içəri girdilər. Mədəni davrandılar, artıq hərəkət eləmədilər. Sənədləri tələb etdilər. Sənəddə başqa adla idim – Gürcüstan vətəndaşı, fılan-feşman… Oradakı şəklimə də oxşamırdım. Bığ buraxmış, kökəlmişdim. Başqa pasportla yaşayırdım.

– Nə idi adınız?

– Adım?.. Nə bilim e…

– Doğrudan, maraqlıdır…

– O vaxt demişdilər. Familyam yadımdan çıxıb (Bir az düşünür…) Əhməd adlı bir işçim var idi, onun adını götürmüşdüm… Buraya niyə gəldiyimizi soruşdular. “Rəssamam” – dedim, – “gəlmişəm pul qazanmağa. Azərbaycanda pul yoxdur, ailəmlə gəlmişəm ki, burada işləyəm”. Şöbəyə getməyi xahiş etdilər, etiraz etmədim.

– Hiss etdinizmi ki, həbs olunursunuz?

– Vallah, hiss eləmədim. Sonradan özləri dedilər. 7-8 maşınla məni apardılar düz Moskvaya. Şəhərin girəcəyində dayanıb yolu yoxladılar. Qorxurdular ki, məni azad etmək üçün hücum ola bilər. Məni gətirdilər Moskvaya. Petrovkada izahat aldılar. Müstəntiq dedi ki, biz sənin Sürət Hüseynov olduğunu bilirik. “Siz səhv edirsiniz, Sürət Hiiseynovun adını mən də eşitmişəm, ona böyük hörmətim var, ancaq mən Sürət Hüseynov deyiləm, heç onun dırnağı da deyiləm”- dedim. Axtarışda olan şəkli çıxardılar. Dedim, axı bu, mən deyiləm, Sürət Hüseynovdur. Dedi, bəs siz kimsiniz? Dedim, pasportumu oxumursan, Əhmədəm də mən, kim olacağam(gülür…). Nə isə, məlum oldu ki, oraya gələndə mənim kim olduğumu bilirlərmiş. Dedilər ki, bizlik heç nə yoxdur.

– Kim demişdi yerinizi?

– Əvvəlki sürücüm satmışdı məni. Sonralar onu işdən qovmuşdum. Yerimi o demişdi. Daxildən satılmasaydım, heç kim məni tuta bilməzdi.

– Sürət bəy, həbs olunanda təhqir, təzyiq, söyüş, həqarətə məruz qaldınızmı?

– Mənə qarşı heç belə hərəkət olmadı. İstintaq, psixoloji təzyiqlər olub. Məsələn, pişik leşini gətirib qapının ağzına qoyur, içəri qaz buraxırdılar…

– Sui qəsd-fılan olmadı?

– Yox, heç nə. İşgəncə də olmayıb.

– Həbsdən sonra Heydər Əliyevlə görüşmədiniz ki?

– Yox, nə görüşmədim, nə də əlaqə saxlamadım.

– İllər tezmi keçdi?

– Nə deyim? Yaxşı deyiblər ki, insan ömrü 3 günlükdür.

– Maraqlı ömür yaşayıbsınız. Hakimiyyətə gəlirsiniz, parlamentdə hamı sizi alqışlayır… Sonra gedirsiniz, hamı əleyhinizə danışır… Necə duyğudur?

– Heydər Əliyev də Siyasi Bürodan çıxarılanda Azərbaycanda onun arxasınca çox danışanlar oldu. Hətta öz yaxın adamları da ondan üz döndərmişdilər, heç yanına da getmirdilər. İnsan yıxılmasın… yıxılana balta vuran çox olar.

– Həbsdə olduğunuz müddətdə yaxınlarınız, dostlarınız sizə lazım olan münasibəti göstərdilərmi, razı qaldınızmı insanlardan? Ailənizə, özünüzə münasibət necə oldu? Deyəsən, ananız haqqında vətənə xəyanət maddəsi ilə iş açmışdılar.

– Onu məhkəməm vaxtı götürdülər. 57-ci maddə ilə axtarış vermişdilər 72 yaşlı arvada. Bilirsiniz, mənim heç kimdən umacağım olmayıb. Mənə bir “salaməleyk”dən başqa heç nə lazım deyildi. Əsas bu idi. Bu, mənə bəs eləyirdi.

– Oxudunuzmu bu illərdə?

– Bu 7 ildə türmədə yatanların heç biri mənim qədər oxumayıb.

– Bu geniş mütaliədən sonra keçmişinizi təftiş elədinizmi, nədəsə özünüzü günahkar bildinizmi? Yəni “kaş ki, bunu etməyəydim” dediyiniz hadisələr varmı?

– Siyasətdə səmimi olduğumu özümə bağışlaya bilmirəm. Mən həddindən artıq səmimi olmuşam. Onu özümə bağışlaya bilmirəm. Səmimi olmaq lazımdır, amma o qədər yox. Səmimi olasan, ancaq mənim qədər deyil. Bütün günahım da bunda – günahsızlığımdadır. Mən elə bir adamam ki, mənə yalan danışanı özümə düşmən hesab edirəm. Ata-babalarımız da, köhnə kişilər də həmişə səmimi olublar. Bu isə siyasətlə düz gəlmir. Gərək siyasətdə səmimi olmayasan, yalan danışasan, vədlər verəsən. Mən də bunları etməmişəm. Real nə edə bilərəmsə, o sözü vermişəm. Ziyan çəksəm də, mənə zərəri olsa da, verdiyim sözə əməl etmişəm. Ağzımdan çıxan sözü yerinə yetirmişəm.

– Bir vaxt “gərək hamınızı asaydım” demişdiniz. İndi heç fikirləşirsinizmi ki, bəzilərini doğrudan da gərək asaydım?

– Bu sözü Milli Məclisdə Ədalət Rəhimliyə demişəm. Ona görə demişəm ki, axı mən sizə heç nə eləmədim, indi niyə mənim əleyhimə danışırsınız. Deməli, sizə etdiyim yaxşılığı başa düşmürsünüz. Bu ifadə də bu məqsədi anlatmaq üçün işlədilib ki, bunlar qansınlar. Qandırmaq üçün dedim ki, gərək sizi o vaxt “Azadlıq” meydanında asaydım ki, gəlib-gedən cəmdəyinizə tüpürəydi. Nə deməliydim ki? Onların bir dənəsini tutmadım, birinə heç nə eləmədim, özləri özlərini dondurdular, 52 min fırıldaq düzəltdilər. Dünya praktikasında olmayan hərəkətlər etdilər. Axı, günahkar özləri idi. Kimə nə pislik eləmişdim ki? Onlar burada kefdə idilər, boğazlarına güc verirdilər. Mənim də gecə-gündüzüm yox idi, ovurdum-ovurdumdan keçirdi, müharibə aparırdım, 220 ədəd yaşayış məntəqəsi azad eləmişdim. Buna görə də mənə Miili Qəhrəman adı vermişdilər. Heç kim mənə heç nə etməmişdi, bu adı mən özüm qazanmışdım. Onsuz da Qarabağ camaatı məni Milli Qəhrəman kimi qəbul edirdi.

– Məhkəmədə demişdiniz ki, çıxandan sonra intiqam alacağam…

– Mənim üç dostum – Nüsrət Budaqov, Aypara Əliyev və Əliyev Vaqif istintaqdan sağ çıxmadılar. Birini 4, birini 5, birini də 1 ay içində döyüb öldürdülər. Dediyiniz sözü də ona görə dedim ki, dostlarımı döyüb öldürən adamları diri-diri yerə çalacağam. Bu sözü dostlarımı kimlər öldürüb, onlara ünvanlamışdım. Əgər öldürmək istəyirdilərsə, bir güllə vurub əziyyətsiz öldürəydilər. Daha bu qədər işgəncə verib, sonra öldürmək niyə? Bu, çox dəhşətli ölümlər idi, heç terroristləri də belə öldürmürlər. Belə şey etmək olmazdı. Nəyisə əldə etmək üçün adamları qorxutmaq, lap bir-iki şiliə də vurmaq olar, necə ki, 16 oktyabrda şəhəri dağıdanları, maşınlara daş atanları və s. edirlər, amma adamları döyüb öldürmək olmaz axı.

– Siz bir hakimiyyətə son verdiniz, yeni bir hakimiyyətin başlanğıcını qoydunuz. Bütün bunların baş verməsində ortada olan əsas fiqur siz idiniz. İndi vəzifəniz yox, uzun illər də içəridə oturmusunuz, rəsmi, qeyri-rəsmi və özəl qüvvələr tərəfindən xeyli tənqid, hətta ittiham olunmusunuz. Keçən müddətə baxıb, heç özünüzdən soruşursunuzmu ki, nəyi düz, nəyi səhv etdiniz?

– Mətbuatın cüzi – müxalifətə aid hissəsi mənə qarşı tənqid, bəzən də ittiham mövqeyində dururlar. Nə etmək olar ki? Demokratiyadır, onlar da müxalifətdir. Düzünü götürsək, onlar mənə müxalifətdədirlər. Amma buna müxalifət deməzdim. Bunların adı demoqoqdur – bunlara ən gözəl yaraşan ad budur. Heç bir fakta söykənmədən demoqoqluqla məşğuldurlar, vəssalam, əllərindən gələn budur.

– Bayıra çıxmağınız Azərbaycan tarixinin ən azı son 10-15 ilinə yenidən işıq salacaq. Çünki həmişə bir tərəf danışıb. İndi artıq ikinci, həm də əsas tərəf danışacaq. Çünki son 12 ildə beləcə rahat jurnalistləri qəbul edib, danışmaq vaxtınız və imkanınız da olmayıb. Bu baxımdan, indi bir çox qüvvələrin narahat olduğu təbiidir. Sizə elə gəlmirmi ki, Heydər Əliyev sizi həm də qoruyub?

– Mənə də elə gəlir, mən də elə fikirləşirəm. Ola bilsin ki, belə də olub. Bəlkə onda elə bir məlumat varmış ki, mən onu bilmirəm.

– Seçkilərdə kimə səs verdiniz?

– Kimə səs verdiyimi gəlin heç deməyim.

– Olar…

– Müxalifətə-zada səs verməmişəm. Ancaq səs vermişəm.

– Aydın oldu…

– Mən onlara səs verə bilməzdim ki…

– O vaxt içəridə olan İsgəndər Həmidov açıq bəyanat vermişdi ki, İsa Qəmbəri dəstəkləyirəm.

– Mənim də qayınanamın yanına adam göndəriblərmiş ki, İsa Qəmbərə səs verim…

– İsa Qəmbərin mesajları gəlirdi?

– Sadəcə qayınanama deyiblər, o da heç mənə deməyib. Deməyə ehtiyac da yox idi.

– Bəs hakimiyyətdən necə, təklif gəldimi?

– Yox, gəlmədi. Müxalifətdən olan təkliflər də gəlib çatmadı. Qayınanama deyiblər, o da mənə deməyib.

– Maraqlıdır… Qayınananıza desələr belə, bu, sizə uzadılmış əl idi…

– Mənim mövqeyimi hamı bilir. Onları nəyə görə dəstəkləməli idim? Sizə bir şey deyim, onu da mütləq yazın. Yazın ki, bunu xalq da bilsin. İndi məni qınayanlar çoxdur ki, Heydər Əliyevi hakimiyyətə gətirdim. Gəlin, keçmişə nəzər salaq. Gəlin, bir anlığa təsəvvür edək ki, bu illər müddətində Heydər Əliyev yox, Cəbhə hakimiyyətdə idi. Bu respublikadan nə qalacaqdı, bu barədə heç fıkirləşmisinizmi? Bir anlıq düşünün ki, Heydər Əliyev heç hakimiyyətə gəlməyib və Elçibəy, Cəbhə hakimiyyəti davam edir. Vaxtilə hamımız Cəbhəçi olmuşuq. Mən ön cəbhədə olmuşam, vuruşmuşam. Bu Cəbhə hakimiyyətə gələndə mən də demişəm ki, qoy gəlsinlər, cavandırlar, bunlarda demokratik təfəkkür çox inkişaf etmiş olar. Sonradan bunlar elə hərəkətlər elədilər ki, mən özüm indiyədək də onlara etdiyim köməkliyə görə, özümü bağışlaya bilmirəm. Gör, kimlərə köməklik etmişəm…

– Yeri gəlmişkən, Etibar Məmmədovun Elçibəyin lehinə namizədliyini geri götürməsinə nail olduğunuzu demişdiniz.

– Bəli, demişdim.

– Amma bu günlərdə Etibar Məmmədov, deyəsən, bunu şiddətli şəkildə təkzib etdi.

– Əgər Etibar Məmmədov onu təkzib edirsə…

– Özü yox, onun adından Məhərrəm Zülfüqarlı təkzib vermişdi. Demişdi ki, Sürət Hüseynov kimdir mənə desin ki, şən Elçibəyə görə geri çəkil…

– İnanmıram Etibar elə desin. Əgər deyirsə… (Əsəbiləşir…) Deyir, Sürət kim idi? Bəs Etibar, sən kim idin ki, prezident olaydın? Mən də ona görə sənə dedim ki, çəkil, dur qıraqda, Cəbhənin lideri var, qoy o kişi də getsin prezident olsun. Yəni biriniz qabağa gedin, sonra da yığılın onun ətrafına işləyin. Demirsiniz, millətə kömək etmək istəyirik? Nə fərqi var, prezident oldun, ya da başqa vəzifəni tutdun. Əgər xalqa, millətə kömək etmək istəyirsinizsə, gedin əl-ələ verin, Elçibəy də sizin başçınız, lideriniz olub, elə deyilmi? Qanunla da o prezident olmalıdır. Həm də bizim qarşımızda Qarabağ problemi durur, onu həll etməliyik. Bu sözləri Etibar Məmmədova Yevlaxda demişəm. Onun özü də bu söhbəti təsdiq edib. İndi bunların heç biri danışıqlarını bilmirlər. Bir kişi ki, dediyi sözü danırsa, deyirsə ki, Sürət kim idi… Yaxşı, bəs sən kim idin? Sürət döyüşçü idi, müharibə edirdi. Onu bütün komandir batalyonlar özlərinə ağsaqqal seçmişdiiər. Sən, Etibar, sən kim idin?

…O vaxt 100 nəfərlə gəldi və dedi ki, guya, türklər onlara təlim keçib. Əynində də birtəhər bir kurtkası vardı. Buna belə baxdım, dedim, budurmu Etibar Məmmədov, bu nə geyinməkdir, bu nədir?

– Yanınıza tez-tezmi gəlirdi?

– O vaxt Laçına gedəndə gəlmişdi. Dedim, Etibar, namizədliyini geri götür, müharibə gedir. Gəlin, əl-ələ verib müharibəni qurtaraq. Elə orada da dedim ki, ay Etibar, sən gedirsən Laçına, özü də deyirsən ki, 150 nəfər döyüşçüm var. Gördüm ki, bunlar döyüşçüyə oxşamırlar. O vid-fasonda olanlara döyüşçü kimi baxa bilməzdim. Elə bəzənmişdilər ki, elə bil, toya gedirdilər. Görün ona nə dedim? Dedim ki, ay Etibar, deyirsən ki, gedirəm Laçına kömək etməyə, gedib ermənilərə fılan-fılan şeylər edəcəyik. Dedim, gedirsənsə get, amma oradan çıxma. Oradan çıxdınsa, o camaat da arxanca çıxacaq. Bilsələr ki, Etibar gəldi və çıxıb getdi, camaat da qalan deyil, hamısı “panikaya” düşüb qaçıb dağılacaq. Dedi, yox e…, gedirəm. Özü də bilirsən, bunlar necə döyüşçülərdi? Mən həmin Etibara bu sözləri demişəm. Etibar da getdi ora. Topun bircə mərmisi böyrünə düşəndə, yanındakılar deyiblər ki, bəy, buradan qaçmaq lazımdır, o da dabanına tüpürüb aradan çıxıb…

– Deyirsiniz ki, o zamanın hadisələrində iştirak edənləri yığıb, kişi kimi söhbət edəcəyəm. Bunun mexanizmi necədir, sizmi bu adamları yığacaqsınız?

– Hamısını dəvət edəcəyəm. Gəlməsələr, xalqa bəyan edəcəyəm ki, bunlar budur.

– Özünüz dəvət edəcəksiniz ki, gəlin, camaatın qabağında söhbəti xırdalayaq?

– Bəli, dəvət edəcəyəm ki, gəlin, söhbət edək. Masa arxasında əyləşib, söhbət edəcəyik. Ki, o vaxt hansı işləri görüb, hansı cinayətləri törədib, xalqa qarşı hansı xəyanətləri ediblər. Üzbəüz oturub danışacağıq. İstəyirəm ki, xalq kimin nə hərəkət etdiyini bilsin. Konkret faktlarla, sübutlarla.

– Neçə nəfər dəvət etmək fikriniz var?

– O vaxt iqtidarda olanların hamısını.

– İsa Qəmbərdən Pənah Hüseynova qədər?

– Bəli, hamısını. Türmədə olanlar var, gözləyirəm ki, çıxsınlar. Ancaq mən türmədə olanda arxamca nələr danışmamışdılar?

– Fəhmin Hacıyevi də gözləyirsiniz, yoxsa əsasən Pənahla Arifı?

– Fəhmin kimdir? O kimdir ki, onunla bir masa arxasında əyləşim. Məni düzgün başa düşün. Belə götürəndə, heç o birilərlə də bir masada oturmaram. Ancaq millətin xətri üçün onları dəvət edəcəyəm. Gəlsinlər ki, məsələlərə aydınlıq gəlsin. Bir mənə desinlər görüm, nəyə görə o vaxtı onlar erməniyə kömək ediblər? Məni maraqlandırır ki, bunu hansı məqsədlə ediblər? Bilmək istəyirəm, bunlar erməninin adamları olublar, yoxsa məni vurmaq üçün adamlarımı vururdular? Bunları bilmək istəyirəm. Bu iqtidar qoşun göndərib məni vurdurmaq istəyirdi. Millətin pulunu millətin oğlunu öldürmək üçün istifadə ediblər. O qoşunlar oraya pulsuz getməyiblər, yəni böyük xərc çəkilib. İstəyirəm ki, o vaxt etdikləri cinayətə görə xalqa cavab versinlər. Onların məqsədi nə olub? Mən sadəcə o məqsədi bilmək istəyirəm.

– Sizcə, onlar sizin çağırışınıza gələcəklərmi?

– Gəlməyəcəklər, mən də bütün xalqa hər şeyi bəyan edəcəyəm. Faktlarla, şahidlərlə, sübutlarla…

– Ola bilərmi ki, anlaşıb millətə nələrisə deməkdən imtina edəsiniz?

– Eşidirsiniz? Qarabağ məsələsi Sürət Hüseynov məsələsi deyil, xalqın məsələsidir. Tək Pənah Hüseynov yox, onların hamısı bir yerdə yalvarsalar ki, nəyisə xalq bilməsin, keçməz. Bu, xalqın işidir, xalq da bunu bilməlidir. Tarixin işidir, tarix də bunu bilməlidir. Tarixə yalnız həqiqətlər yazılmalıdır. Böyük filosoflardan biri deyir ki, “tarixi saxtalaşdıranları qəlp pul kəsənlər kimi mühakimə etmək lazımdır.” Azərbaycan tarixi düzü-düzünə yazılmalıdır. O cümlədən də Elçibəy hakimiyyəti və onun təmsilçilərinin törətdikləri işlər. İstəyirəm biləm ki, bunlar bu işləri qanmazlıqdan görüblər, yoxsa kiməsə işləyirlərmiş?

– Sizcə, deyəcəklər ki, kiməsə işləyirmişlər?

– Mənə fərqi yoxdur, onu buraxacağıq xalqın müzakirəsinə. Xalqın gözü tərəzidir və xalq özü düzgün qənaətə gələcək.

– Azərbaycanm keçmiş Baş naziri, müharibə işini bilən bir adam kimi, necə düşünürsünüz, Qarabağı bu gün azad etmək mümkündürmü?

– Bəli. Ancaq necəsini soruşmayın, çünki hərbi sirrdir. 7 il türmədə olmuşam. Bu 7 ilin elə bir günü olmayıb ki, Qarabağ problemi və onun həlli yolları haqqında fıkirləşməyim. Bu məsələnin sülh yolu, danışıqlar yolu ilə həlli barəsində tez-tez danışırlar. Qoy bu da olsun və bu danışıqlar da hələlik davam etdirilsin. Burada zərərli heç nə yoxdur. O ki qaldı o biri yollara, bu barədə hələlik heç nə demirəm, heç siz də soruşmayın. Mən əvvəl indiki iqtidarla söhbət etməliyəm…

– Əgər İlham Əliyev – prezident və Ali Baş Komandan sizi çağırsa, oturub söhbətləşsəniz, rahat olsanız ki, əsgər, döyüşçü, general kimi gedirəm Qarabağı azad etməyə və heç kim də mənə vətən xaini deməyəcək, heç kim narahat olmayacaq ki, Sürət Hüseynov dövlət çevrilişi edir, o zaman Azərbaycan xalqı Qarabağın azad olunacağına inana bilərmi?

– İdeyalar verə bilərəm. Ağlasığmaz planlarım var.

– Bəs beynəlxalq təşkilatlar və güclər inciməz ki?

– Bu təşkilatlar və güclər macal tapıb inciyənə kimi, məsələ həll oluna bilər. Bir daha deyirəm, məsələnin danışıqlar və sülh yolu ilə həlli nə qədər imkan var, qoy getsin. İstər-istəməz, beynəlxalq təşkilatlar və güclər bölgədə müharibənin alovlanmasına imkan verməyəcəklər. Bu, hamıya bəllidir və hər bir ağıllı adam başa düşməlidir ki, müharibə olarsa, Azərbaycana hər tərəfdən təzyiqlər olacaq. Danışıqlar yolu hələlik davam etməlidir. 1-2-3 il – nə qədər çəkəcəksə, o qədər. Başqa yolumuz da yoxdur. Amma son söz bizim olacaq… Danışıqları aparırıq, ancaq eyni zamanda ordumuzu ən müasir silahlarla təmin edir və ciddi təlim keçirik. Bir şeyi də deyim ki, Qarabağın ağası mənəm, vəssalam! Türmədə yatanda da deyirdim ki, Qarabağın ağası türmədə yatır, Qarabağ da ermənilərin əlindədir. İstəsək, Qarabağı ala bilərik. Necə ola bilər ki, öz torpağımızı almayaq? Hələlik gözləməliyik ki, beynəlxalq təşkilatlar məsələni ədalətli həll etsinlər…

Son

Müsahibə “Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallı tərəfindən götürülüb və 2004-cü ilin 28 mart – 23 may aralığında “Xural” qəzetində dərc olunub

http://www.xural.com...evə-demisdi-ki/

[Asadulla]

Сегодня день рождения национального героя Азербайджана, бывшего командира 2 АК - Сурета Гусейнова.

Пользуясь случаем хочу от всей души поздравить этого замечательного и отважного человека с днем рождения.

Пожелать ему крепкого здоровья, долгих лет жизни, удачи и успехов!!!!

[Mesut]

Шас придут "всезнающие" господа и расскажут нам ,"как все было на самом деле".

Шах,что сие означает? , İmmiyə dedim ki… – andıra qalsın İmmini (hamı gülür…) qadın 14 il srok yatıb

не знаю ай брат ,имми белкем имран адынын ксаджасы ды

[Asadulla]

[Asadulla]

Интервью Сурета Гусейнова, данное 25.06.1993, корреспонденту "Литературной газеты" Эльмире Ахундовой.

 

[Asadulla]

[torkel]

Сурет... по тому то я видел настоящий мужчина и Патриот. Меня можно обмануть... но для этого нужно быть очень хорошим актером... он на звание актера не тянул. Была в нем какая-то ажиотация... а в ком она не былв те времена!

 

Но вот вокруг него люди собравшиеся меня совсем не привлекали... а я их многих повидал. Особенно мне не понравился момент мною описанный в ''Сове'' - отделение мною увиденное перед штабом в Вагуасе... один из них был в домашниках... на льду. Там наутро намело мне по грудь... а я в то время был более 190см... наутро с направления на АрутюнАгомер стали сплавлять по ледяной тропке сверху замерзших за ночь... помнится наш начштаба выматерился по всему этому так что мне стало жарко.

 

Упокой Аллах их души... и не прости тех уродов кто не позаботился об обуви и теплой одежде для них.

 

Без ажиотажа... я знаете ли проникся... они все были такие... как дети... свернувшиеся и ладони перед лицом... и твердые.

 

Да не простится ворам и карьеристам!

Сообщение отредактировал torkel: 10 Апрель 2018 - 01:12

[Asadulla]

[Asadulla]

[Asadulla]

[Шыныхлы]

Сегодня у уважамего Сурет муеллиме юбилей.Поздравляю его с 60-ти летием.Здоровья ему и долгих лет жизни!

Сообщение отредактировал Шыныхлы: 13 Февраль 2019 - 00:14

[Asadulla]

СГ наконец-то начал говорить

Вышло две передачи с его интервью

 

 

[Asadulla]

Третья часть интервью СГ

 

[Asadulla]

К сожалению, СГ тоже ударился в мифологию...

Жаль. Очень жаль.

 

Третья часть интервью СГ

 

[Red]

Странный выбор журналиста со стороны СГ. 

 

Похоже на классическую гебистскую разводку. Опальный командир актуализируется через скандального журналиста. Возникает общая платформа. Затем начинается срач: платформа распадается, сторонники деморализованы и дезориентированы. Такое было со Стрелковым, Просвирниным и К-25. 

 

Не удивлюсь, если Мамишов начнёт гнать на СГ. 

 

Мамишов классический образец человека на словах критикующего эльчибеизм, но воспроизводящий все его аспекты. Он - русофоб, героизирует Чечню времён Дудаева и т.п. 

 

Гусейнову нужен высокообразованный гуманитарий в советники. Он был хорошим практиком и блестящим организатором, но пренебрежение идеологией погубит все его начинания.